Νηματουργείο-Υφαντουργείο Δασκαλάκη / Δ.Γ. Δασκαλάκης Ηλεκτροφωτισμός Σπετσών Ο.Ε.

Πέμπτη 9 Απριλίου 2020

Νηματουργείο-Υφαντουργείο Δασκαλάκη / Δ.Γ. Δασκαλάκης Ηλεκτροφωτισμός Σπετσών Ο.Ε.

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Νηματουργείο-Υφαντουργείο Δασκαλάκη / Δ.Γ. Δασκαλάκης Ηλεκτροφωτισμός Σπετσών Ο.Ε.

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Μεταξουργία

Εξοπλισμός: Δεν σώζεται

Κατάσταση: Επανάχρηση

Επανάχρηση: Ξενοδοχειακή χρήση

Περιοχή: Σπέτσες

Πληροφορίες:

Πηγή: ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.

"Στην παραλία της Κουνουπίτσας υπάρχει ένα επιβλητικό κτήριο, το εργοστάσιο Δασκαλάκη που σήμερα είναι ιδιοκτησία του ξενοδοχείου Νησιά. Από τους δύο πύργους του χτυπούσαν οι σειρήνες την αλλαγή βάρδιας και τις άκουγε όλο το νησί. Ο Δημήτρης Δασκαλάκης καταγόταν από την κρητική οικογένεια Πετρολέκα. Τον πατέρα του τον είχε υιοθετήσει ένας Σπετσιώτης σταρέμπορος, ο Δασκαλάκης κι έτσι πήρε το όνομά του. Αφού πέτυχε ως βιομήχανος κλωστοϋφαντουργίας στον Πειραιά κατά τους βαλκανικούς πολέμους (1912-13), ιδρύει νηματουργία στις Σπέτσες το 1920, κατά παράκληση, όπως λένε, των προσωπικών του φίλων Βενιζέλου και Ανάργυρου. Το 1923 εκλέγεται βουλευτής Σπετσών. Εντοπίζει νέες ευκαιρίες και τις κυνηγά: το 1921 ξεκινά την επιχείρηση ηλεκτροφωτισμού Σπετσών με 1000 πελάτες και υποχρέωση να φωτίζει την Ντάπια και τους κεντρικούς δρόμους. Κατόπιν φτιάχνει μια μονάδα παραγωγής πάγου που τροφοδοτεί τους ψαράδες και τα σπίτια. Το εργοστάσιο προκόβει στις παραμονές του πολέμου του 40 βάζει Τρίτη βάρδια. Τις παραγγελίες κουβαλούσαν τα καΐκια του Καρβεντούζη, του Μαθιού και του Πάνου Πάτραλη. Λέει ο γιος του Πάνου, ο Βασίλης: «Ήταν τα πιο σύγχρονα, με μηχανή ενώ τα πιο πολλά τότε ήταν με πανιά. Φέρναν μπάλες μπαμπάκι από τον Πειραιά, τις βάζαν στα σιδερένια καρότσια κι από κει στην αποθήκη, δεξιά από την κεντρική σκάλα, όπου είναι τώρα η κουζίνα. Μετά φόρτωναν τα νήματα, σε μπάλες μακριές και χαμηλές, δεμένες σε λινάτσες». Ένας συνταξιούχος εργάτης, ο Γιώργος Βελιώτης, θυμάται τις παλιές γκαζομηχανές που κινούσαν το εργοστάσιο. «Από πάνω είχαν καζάνια όπως στα βαπόρια, όπου οι θερμαστές ρίχνανε πυρήνα ελιάς, που το φέρναν μέχρι κι από την Κρήτη. Έμενε μια πίσσα, το μπλακ, που τη ρίχνανε στη χαβούζα εδώ- δείχνει τη μεζονέτα «Άνδρος» στο συγκρότημα του ξενοδοχείου- και μετά το παίρναν και το πετούσαν στο Βρέλλο» (όταν δεν υπάρχει πετρέλαιο για τη μηχανή εσωτερικής καύσεως, χρησιμοποιούνται εξαερωτήρες, δηλαδή «γκαζοζέν», που καίνε πυρήνα ή κούτσουρα και παράγουν εύφλεκτο αέριο ως καύσιμο μηχανής). Θυμάται και τα πολιτικά όπου η κάθε εξουσία εκβίαζε τους εργάτες να τη στηρίξουν. «Τον καιρό του Μεταξά μας γράψαν όλους στην ΕΟΝ (οργάνωση νεολαίας), μας δώσαν και στολές για τις παρελάσεις. Μερικά χρόνια μετά, ήρθε ο κομμουνιστής με το πιστόλι και μας είπε «θα γραφτείτε». Τι να κάνουμε; Έτρωγαν, έπινανα αυτοί κι εμείς τους φυλάγαμε». Το εργοστάσιο έκλεισε στην Κατοχή και ξανάνοιξε μετά την Απελευθέρωση. Θυμάται ένας παλιός υπάλληλος, ο Νίκος Κατσιμάνης: «Άνοιξε πάλι το 1945 από τα παιδιά του Δασκαλάκη. Το 1946 βγάζαν 300 πακέτα, δηλαδή 300 χρυσές λίρες την ημέρα, σε δύο βάρδιες. Οι μισθοί ήταν πολύ χαμηλοί. Όποιος μιλούσε χαρακτηριζόταν αριστερός. Δεν μπορούσαν να συνδικαλιστούν». Λειτουργεί ακόμη μερικά χρόνια. Οι σημερινοί εξηντάρηδες θυμούνται πως κολυμπούσαν μπροστά στην παραλία, εκεί που έβγαινε το ζεστό θαλάσσιο νερό από την ψύξη των μηχανημάτων. Το εργοστάσιο κλείνει το 1959 και αρχίζει να ερειπώνεται στα χέρια της Εθνικής Τράπεζας που το κατάσχεσε. Οι αναμνήσεις για το εργοστάσιο είναι διχασμένες. Μια γειτόνισσα θυμάται τα θετικά, πως έδινε δουλειά σε εκατοντάδες ανθρώπους: «Οι θέσεις στο εργοστάσιο ήταν περιζήτητες. Πολλοί σήμερα έχουν σύνταξη ΙΚΑ χάρη σ ’αυτό. Για να προσλάβουν μια γειτονοπούλα οι γονείς τη δήλωσαν ως μεγαλύτερη. Ήταν τόσος μικρή που ανέβαινε σε σκαμνί για να φτάνει». Άλλοι περιγράφουν την αυστηρότητα της διεύθυνσης, που ερευνούσε το προσωπικό όταν έβγαινε (υπήρχε το επάγγελμα της «ψάχτρας») ή τις συνθήκες υγιεινής, που είχαν ως αποτέλεσμα πολλά κορίτσια να βγαίνουν φθισικά. Όμως διέφερε άραγε αυτό το εργοστάσιο απ’ ότι γινόταν παντού αλλού στην κλωστοϋφαντουργία;»

Πηγή: Ανεξερεύνητες Σπέτσες, Πέτρος Χαριτάτος

Η Ηλεκτρική εταιρεία των Σπετσών λειτούργησε με απλή άδεια και με την επωνυμία «Δ.Γ. Δασκαλάκης, ηλεκτροφωτισμός Σπετσών Ο.Ε.».1594 Επρόκειτο για ένα κτίριο με αναγνωρίσιμα νεοκλασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά, όχι αρκετά μεγάλης κλίμακας, ορθογωνικής κάτοψης, με περιμετρικούς φέροντες λίθινους τοίχους. Κατά μήκος των μεγάλων πλευρών του υπήρχαν ομοιόμορφα κάθετα ανοίγματα-παράθυρα, τοποθετημένα εν σειρά. Στις όψεις επικρατούσε απόλυτη συμμετρία. Η είσοδος της πρόσοψης, πλαισιωμένη από δύο παράθυρα στενόμακρα με φεγγίτες, είχε τονισμένα τα περιθώρια των ανοιγμάτων με τραβηχτό σοβά, δίνοντάς τους έτσι ιδιαίτερη έμφαση, όπως άλλωστε συνέβαινε στα παραδοσιακά σπίτια των Σπετσών. Τα κουφώματα ήταν ξύλινα, με καΐτια στα τζαμιλίκια. Με τον ίδιο τρόπο τονιζόταν και η αετωματική απόληξη της δίριχτης στέγης, δίνοντας έμφαση στον κεντρικό εξαγωγικό φεγγίτη και στα πλαϊνά σε αυτόν ανοίγματα. Στεγαζόταν με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη και δώμα. Διέθετε τρία ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, με ιπποδύναμη 480ΗΡ, 440ΗΡ, και 100ΗΡ, συνολικής ισχύος 1.200ΗΡ.

Πηγή: Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014

Βιβλιογραφία-Πηγές:

Π. Χαριτάτος, Ανεξερεύνητες Σπέτσες, ROAD Εκδόσεις ΑΕ, 2004

Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014

Σπέτσες ... μιά φορά κι έναν καιρό - Spetses ...once upon a time

https://spetses.wordpress.com/photos/palies1/

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=2033

https://www.nissia.gr/

Όνομα καταγραφέα*: Μαριλή Ανάργυρου, Μυρσίνη Σαμαρά

Ημερομηνία καταγραφής**: 9/4/2020

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

1940 λεπτομέρεια από επιστολόχαρτο της εταιρίας
Πηγή: Μαρίλη Ανάργυρου ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.

Υδρόφιλος Βάμβαξ Ποιότητος Πολυτελείας
πηγή Π. Χαριτάτος

Πηγή: ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.

Σήμερα Ξενοδοχείο ΝΗΣΙΑ.
Η πρόσοψη του Εργοστασίου έχει κρατηθεί
Πηγή: ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.

Ο βιομήχανος Δημήτριος Δασκαλάκης με τη σύζυγό του Φιλίτσα
συλλογή Δημήτρη Κ. Δασκαλάκη

Ξεφόρτωμα κάρβουνου στον μώλο που υπήρχε μπροστά στο Εργοστάσιο
Πηγή Petros Haritatos

το Προσωπικό. Μεταξική περίοδος
πηγή Π. Χαριτάτος

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ
Παρέα στο κτήμα της οικογένειας στο βουνό. Στην κεφαλή του τραπεζιού ο Δημήτριος Δασκαλάκης και ο τρίτος δεξιά ο γιός του Χαράλαμπος.πηγή Π. Χαριτάτος