ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΤΤΑΒΙΑΣ ΡΟΔΟΥ

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα:    ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΤΤΑΒΙΑΣ ΡΟΔΟΥ

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Μεταξουργία

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  πρώην αγροτικές φυλακές

Περιοχή : ΚΑΤΤΑΒΙΑ ΝΟΤΙΑΣ ΡΟΔΟΥ

Πληροφορίες:   Πρόκειται για ένα κτηριακό συγκρότημα το οποίο είχε κατασκευαστεί επί Ιταλοκρατίας και είχε λειτουργήσει για ένα μικρό χρονικό διάστημα ως μεταξουργείο (όπως προοριζόταν αρχικά) και στη συνέχεια ως αγροτικές φυλακές. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του πρώην δήμου Νότιας Ρόδου: «Κάποια κτίρια στα περίχωρα της Κατταβιάς, που κάποτε χρησιμοποιούνταν για εμπορικούς σκοπούς, παρουσιάζουν σαφή Ιταλικά χαρακτηριστικά. Αυτά περιλαμβάνουν ένα παλιό μεταξουργείο, μια εγκαταλελειμμένη φυλακή και μια έρημη εκκλησία (σ.σ. Καθολική εκκλησία του Αγίου Μάρκου) με το ρολόι στον πύργο της και έναν εντυπωσιακό δρόμο ακριβώς απέναντι που οδηγεί στην παραλία του Αγίου Παύλου γεμάτο με κυπαρίσσια. Τα κτίρια αυτά, μαζί με το εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο αποτελούν υπενθύμιση της Ιταλικής Κατοχής στη Ρόδο από το 1913 μέχρι και το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου». Ποια είναι η εικόνα όμως που παρουσιάζει σήμερα η περιοχή και από ποια στάδια πέρασε;  Στην ουσία από την ημέρα που οι Ιταλοί έφυγαν από το νησί, το συγκεκριμένο κτηριακό συγκρότημα ουδέποτε ξαναλειτούργησε με αποτέλεσμα –και παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες- να παρουσιάζει εικόνα κατάρρευσης.  Έγιναν όμως ορισμένες προσπάθειες για να αξιοποιηθεί. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η τότε Κοινότητα Κατταβιάς το παραχώρησε με ενοικιαστήριο σε ιδιώτη, ώστε να σταματήσει να παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης και να αποκτήσει επιτέλους μια εμπορική χρήση. Ωστόσο επειδή θεωρήθηκε ως νεότερο αρχαιολογικό μνημείο, δεν ήταν επιτρεπτή η αξιοποίησή του. Αργότερα επί Δημαρχίας του κ. Μανώλη Σαββή στον ενιαίο πλέον δήμο Νότιας Ρόδου, ξεκίνησε ένας μαραθώνιος κυρίως τακτοποίησής του και στη συνέχεια αξιοποίησής του, σύμφωνα με το πλάνο που είχε καταρτιστεί. Πιο συγκεκριμένα από την έρευνα του πρώην δήμου, είχε ανακαλυφθεί ότι οι Ιταλοί δεν είχαν προλάβει καν να το εγγράψουν στο Κτηματολόγιο (το οποίο οι ίδιοι είχαν επίσης δημιουργήσει) λόγω της αποχώρησής τους από το νησί, με αποτέλεσμα να θεωρείται μπερδεμένο ακόμη και το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Έτσι λοιπόν είχε ξεκινήσει ένας τριετής αγώνας με κάθε διαθέσιμο νομικό «όπλο» από τον κ. Σαββή για να μπορέσει να λυθεί το πρόβλημα.  Σήμερα το κτηριακό συγκρότημα του μεταξουργείου θεωρείται και τυπικά πλέον περιουσία του δήμου Ρόδου, ωστόσο με την αλλαγή που επέφερε ο «Καλλικράτης» και την συνένωση του δήμου Νότιας Ρόδου με το υπόλοιπο νησί στον ενιαίο δήμο Ρόδου, ο κ. Σαββής δεν μπόρεσε ποτέ να ολοκληρώσει τα σχέδια αξιοποίησης. Μάλιστα ως απομεινάρι έχει μείνει η ταμπελίτσα που είχε τοποθετήσει (όπως και στα υπόλοιπα αξιοθέατα της περιοχής ο πρώην δήμος) για να υπενθυμίζει την αδυναμία της δημόσιας διοίκησης να συντηρήσει και να αξιοποιήσει την περιουσία της. Πηγή  : Βίντεο: Το παλιό μεταξουργείο της Ρόδου καταρρέει...

Βιβλιογραφία-Πηγές: Βίντεο: Το παλιό μεταξουργείο της Ρόδου καταρρέει... ΑΝΤΩΝΗΣ  ΓΟΝΙΔΑΚΗΣ ,  ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΘΕΜΑ: «Αειφορική αξιοποίηση ενός ευαίσθητου φυσικού τοπίου, μελέτη περίπτωση - Πρασονήσι Ρόδου», ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ , ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» , ΡΟΔΟΣ 2016 ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΚΑΝΤΗΣ , [ξένοι στα ξένα] Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ, Ερευνητική Εργασία Διπλώματος Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2017

Όνομα καταγραφέα*:  Κώστας Ζερμπίνος

Ημερομηνία καταγραφής**: 20-07-2018

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

πρόσοψη , πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

πρόσοψη , πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

Πηγή : 

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΚΑΝΤΗΣ , [ξένοι στα ξένα] Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ, Ερευνητική Εργασία Διπλώματος Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2017  

πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

εσωτερικό , πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

πηγή φωτογραφικό αρχείο Κώστας Ζ.

ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ «Υιοί Α. Ετμεκτζόγλου», «ΦΡΥΝΗ Α.Ε.»

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα:   ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ «Υιοί Α. Ετμεκτζόγλου»,  «ΦΡΥΝΗ Α.Ε.»

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Μεταξουργία

Εξοπλισμός:   Σώζεται

Κατάσταση:   Επανάχρηση

Επανάχρηση:  Μουσείο, Δημοτικές Υπηρεσίες, Κινηματογράφος

Περιοχή: ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΒΟΛΟΥ

Πληροφορίες: Το Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου ιδρύθηκε το 1924, απο τους αδερφούς Γεώργιο και Αθανάσιο Ετμεκτζόγλου, με την αρχική επωνυμία « Υιοί Α. Ετμεκτζόγλου». Είναι το πρώτο εργοστάσιο, που λειτούργησε στην προσφυγούπολη της Νέας Ιωνίας και είναι στενά συνδεδεμένο με την κοινωνική ζωή του τόπου, την οικονομία και βιομηχανία της προπολεμικής κυρίως περιόδου. Οι αδελφοί Ετμεκτζόγλου κατάγονταν από τη Μ. Ασία, και συγκεκριμένα από την κωμόπολη Ορτάκιοϊ της Βιθυνίας, όπου κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η σηροτροφία και η μεταξουργία.  Εγκαταστάθηκαν στον Βόλο το 1924 και έκτισαν, με προσωπική εργασία, ένα μικρό αναπηνιστήριο κουκουλιών με 10 λεκάνες, το οποίο απασχολούσε 17 άτομα (τα 4 προέρχονταν από το εργοστάσιο της Μ. Ασίας).  Από το 1928 λειτούργησε το νέο ατμοκίνητο εργοστάσιο στο κεντρικό διώροφο κτίσμα, στο οποίο εργάζονταν πάνω από 150 άτομα, στην πλειοψηφία τους εργάτριες κυρίως πρόσφυγες από τη Μ. Ασία. Το 1975, εγκαταστάθηκε στο ισόγειο του εργοστασίου υφαντήριο, το  οποίο λειτούργησε έως το 1991. Σήμερα διασώζεται στο εργοστάσιο ο εξοπλισμός που ανήκει κυρίως στην τελευταία φάση της λειτουργίας της επιχείρησης (1961-1991). Συγκεκριμένα διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση τμήματα των ατμοκίνητων αναπηνιστηρίων, οι παλιές και οι νέες συσκευές αποξήρανσης και διαλογής, οι λέβητες, καθώς και ο εξοπλισμός του υφαντήριου.  Το Μουσείο Μεταξουργίας λειτουργεί σε συνέργεια με τη Βιβλιοθήκη της Νέας Ιωνίας, η οποία στεγάζεται στο κτήριο του πρώτου αναπηνιστηρίου.  Πηγή : http://www.diki.gr/museum/metaxourgeio.html ================================================ Παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γίνεται νέα προσπάθεια επέκτασης του εργοστασίου, με τη προσθήκη ενός μονώροφου κτίσματος, στη νοτιοδυτική πλευρά του εργοστασίου, με σκοπό να εγκατασταθεί εκεί ηλεκτροκίνητο υφαντήριο. Όμως, εξαιτίας της κήρυξης του πολέμου, τα μηχανήματα που είχαν παραγγελθεί από τη γαλλική εταιρεία Ateliers Diederichs, δεν έγινε δυνατόν να εισαχθούν. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, επειδή το μετάξι χρησίμευε για την κατασκευή αλεξιπτώτων, η επιχείρηση πέρασε μεγάλες περιπέτειες, με αποκορύφωμα την επίταξή της από τους Ιταλούς την περίοδο 1941-43.             Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, υπάρχει μεγάλη ζήτηση του προϊόντος και έτσι η βιομηχανία των ΥΙΩΝ Α. ΕΤΜΕΚΤΖΟΓΛΟΥ δημιουργεί στην Αθήνα (βλ.χάρτες παρακάτω) μεγαλύτερη μονάδα από την ήδη υπάρχουσα που απασχολεί 95 άτομα και μαζί με την μονάδα αναπήνισης του Βόλου απασχολεί 250 περίπου άτομα συνολικά. Για την κάλυψη των αναγκών επαναλειτούργησε και το παραδοσιακό αναπηνιστήριο των 10 λεκανών, το οποίο είχε μετατραπεί σε αποθηκευτικό χώρο μετά την ανέγερση του νέου εργοστασίου. Το δε αρχικό αναπηνιστήριο χρησιμοποιήθηκε από το 1928 έως πρόσφατα, ως κατοικία της οικογένειας.             Στους σεισμούς του 1955, το κτίριο του μεγάλου εργοστασίου υπέστη σοβαρές ζημιές με αποτέλεσμα να σταματήσει η λειτουργία του.Για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στα έξοδα της επισκευή, οι ιδιοκτήτες το νοίκιασαν στον Οργανισμό Καπνού, για να χρησιμοποιηθεί ως καπναποθήκη. Ως καπναποθήκη λειτούργησε έως το 1970 (μετά το τέλος της χρήσης του από τον Οργανισμό Καπνού, νοικιάστηκε σε ιδιώτη). Ο εξοπλισμός του εργοστασίου μεταφέρθηκε στην Αθήνα χωρίς να επαναχρησιμοποιηθεί από τότε. Μέχρι το 1960, για τις ανάγκες της επιχείρησης λειτούργησε μόνο το μικρό παραδοσιακό αναπηνιστήριο.             Το 1961 αγοράστηκε από την Ιταλία μεταχειρισμένο ημιαυτόνομο συγκρότημα αναπήνισης δυναμικότητας 10 λεκανών, το οποίο εγκαταστάθηκε στο μικρό κτίριο, ενώ το 1964 η εταιρία μετατράπηκε σε ανώνυμη με την επωνυμία «Μεταξοβιομηχανία ΦΡΥΝΗ Α.Ε». Το 1971 παραγγέλθηκε στην Ιαπωνία αυτόματη μονάδα αναπήνισης, η πρώτη αυτού του είδους στην Ελλάδα, η οποία εγκαταστάθηκε στον πρώτο όροφο του μεγάλου εργοστασίουτο 1973. Από το έτος αυτό η επιχείρηση συνεχίζει την δράση της με τα παιδιά του ενός από τους πρώτους ιδρυτές Γεωργίου Ετμεκτζόγλου, Αλέξανδρο και Αναστάσιο. Συνεχίζει έτσι την παραδοσιακή επεξεργασία αρχίζοντας από το γεωργικό προϊόν το χλωρό κουκούλι, τη νηματοποίηση, την ύφανση, τη λεύκανση. Τη βαφή και εκτύπωση σχεδίων, το φινίρισμα και την παράδοση έτοιμου υφάσματος στην ελληνική αγορά. Το 1975, σε μία προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις από την εισαγωγή τεχνητών υλών, εγκαταστάθηκε στο ισόγειο του εργοστασίου υφαντήριο, το οποίο εκσυγχρονιζόταν με νέες μηχανές έως το 1985. Το 1983 σταματάει οριστικά η ομάδα αναπήνισης κουκουλιών, που είναι εγκατεστημένη στην Νέα Ιωνία, λόγω έλλειψης πρώτης ύλης, που είναι τα κουκούλια αλλά και λόγω εισαγωγών μεταξιού από την Κίνα και Βραζιλία σε πολύ χαμηλές τιμές.Από το 1983 έως το 1991 το υφαντήριο του Βόλου λειτουργούσε με εισαγόμενες πρώτες ύλες και 7 άτομα προσωπικό.      Το 1991 το εργοστάσιο του Βόλου σταματάει και την υφαντουργική μονάδα ενώ το εργοστάσιο Αθηνών διατηρεί ένα μικρό τμήμα του. Το Μεταξουργείο χαρακτηρίζεται παραδοσιακό σύνολο (ΦΕΚ 1058Δ/1-12-95) το οποίο αποτελείται από 5 διακριτά κτίσματα Συν.Επ. 2750 τ.μ. επί γηπέδου 4 στρ. από τα οποία 2.700 τ.μ. περίπου είναι ελεύθερος χώρος. Το ακίνητο περιέρχεται κατά χρήση στο Δήμο Ν.Ιωνίας με χρηματοδότηση από το ΕΤΕΡΠΣ έναντι 300.000.000 δρχ. Η θέση του είναι στη διασταύρωση των οδών Αναπαύσεως & Καραμπατζάκη. Η παρουσία του στο κέντρο της πόλης ιδιαίτερα μετά την διακοπή λειτουργίας του υποβάθμιζε την περιοχή ποικιλοτρόπως. Τον Οκτώβριο του 1994 μετά την προκήρυξη του προγράμματος URBAN από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Δήμος Ν. Ιωνίας (Δ.Ε.Μ.Κ.Α) υποβάλλει από κοινού με το Δήμο Βόλου (Δ.Ε.Μ.Ε.Κ.Α.Β) πρόταση για το Πολεοδομικό Συγκρότημα. Στην πρόταση του Δήμου Ν. Ιωνίας περιλαμβάνεται η ανάπλαση των προσφυγικών και η αποκατάσταση του Μεταξουργείου. Πηγή : http://www.viokliron.gr/documents/1o_Gymnasio_Neas_Ionias_Magnhsias.doc. Το πρόγραμμά μας συμμετέχει στο πανελλήνιο δίκτυο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης «ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΑΞΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ…» με συντονιστή το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νάουσας. Θέμα του προγράμματός μας είναι: «Βιομηχανικά κτίρια πολεοδομικού συγκροτήματος Βόλου- Ν. Ιωνίας: παρελθόν, παρόν και μέλλον», 1η Φάση για το σχολικό έτος 2005-2006 «Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου»

Βιβλιογραφία-Πηγές: http://www.diki.gr/museum/metaxourgeio.html http://sde-volou.mag.sch.gr/files/skoura.pdf Μουσείο Μεταξουργείου Αφών Ετμεκτζόγλου Βιβλιοθήκη Νέας Ιωνίας Κινηματογραφικη Κοινοτητα Ν.Ιωνιας 1924 - Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου Αδαμάκης Κ., Τα βιομηχανικά κτίρια του Βόλου, εκδόσεις  Π.Ι.Ο.Π. 2009, σελ. 106-109 Δημόγλου Α., «ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ ΕΤΜΕΚΤΖΟΓΛΟΥ», Ιστορικός Βιομηχανικός Εξοπλισμός στην Ελλάδα, Αθήνα 1998, Τμ. Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, εκδ. Οδυσσέας, σελ 229-235

Όνομα καταγραφέα*:  Ηρακλής Φασουράκης

Ημερομηνία καταγραφής**: 09-02-2018

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

Εργάτριες του εργοστασίου Ετμεκτζόγλου 1960
Αρχείο Οικ Ετμεκτζόγλου
πηγή: 1924 - Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου

Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου
Αρχείο Οικ Ετμεκτζόγλου
πηγή: 1924 - Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

 

φωτο ΗρΦασουράκης 25-07-2015

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

φωτο ΗρΦασουράκης 6-11-2016 

 

φωτο ΗρΦασουράκης 25-07-2015

φωτο ΗρΦασουράκης 16-11-2017

Το μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου 1930 Αρχείο Οικ Ετμεκτζόγλου
πηγή: 1924 - Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου

Πηγή : ΧΑΡΤΗΣ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣΚική Διαμαντοπούλου,
Ελληνική Χαρτογραφία, Εκδοσις 2α, 1964-1965φύλλο 12, Αγ.Ανάργυροι Κ.Πατήσια

Πηγή : google maps

Μεταξουργείο Αδελφών Κοκοσλή

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Μεταξουργείο Αδελφών Κοκοσλή

Είδος:     Βιοτεχνία

Αρχική Χρήση: Μεταξουργείο / ελαιοτριβείο / αλευρόμυλος - ουσιαστικά είναι συγκρότημα προ-βιομηχανικων δραστηριοτήτων

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: Ανω Λεχώνια Πηλίου

Πληροφορίες: Η αρχική επωνυμία της επιχείρησης ήταν Αδελφοί Απόστολος και Νικόλαος Κοκοσλής [1865-1899] και η εγκατάσταση λειτούργησε ως μεταξουργείο, ελαιοτριβείο και αλευρόμυλος Ο Β. Σκουβαράς σημειώνει ότι στα 1840 ο Αλέξανδρος Κοκοσλής, μαζί με τους αδελφούς Γεωργιάδη, ανήκαν στην ομάδα των κοτζαμπάσηδων στην Πορταριά και ότι οι αδελφοί Αθανάσιος, Ιωάννης και Δημήτριος Κοκοσλής ήταν αντιπρόσωποι των Πορταριτών στην Κωνσταντινούπολη21. Πρόκειται για μια παραδοσιακή οικογένεια του Πηλίου που διατήρησε τις σχέσεις της με την πολιτική και μετά την αποδημία της από την Πορταριά, μέσω της πολιτικής σταδιοδρομίας του Νικολάου Αθ. Κοκοσλή22. Στα μέσα του 19ο αι. (1854) ο πατριάρχης της οικογένειας, Αθανάσιος Κοκοσλής, αγόρασε από τουρκοαλβανό ιδιοκτήτη, Τζαφέρ Σούλτζια, μια μεγάλη κτηματική έκταση στα Λεχώνια23. Αυτή η οικονομική κίνηση υπομνηματίζει κατά τον καλύτερο τρόπο τις κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που συντελούνται στη Μαγνησία στα μέσα του 19ου αι., πριν την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος. Από τα τέλη του 19ου αι., μετά τη σιδηροδρομική σύνδεση με τον Βόλο, τα Λεχώνια γίνονται σιγά-σιγά προάστιο του μεγάλου λιμανιού της Θεσσαλίας: μέσα στα μεγάλα κτήματα με τα οπωροφόρο δένδρα, αλλά και δίπλα τους πύργους της Τουρκοκρατίας, εμφανίζονται «εύκτιστοι οικίαι»24. Στην έκταση αυτή, που διέθετε πλούσιο φυσικό περιβάλλον με νερό και δενδροκαλλιέργειες, δίπλα σε έναν πύργο της πρώιμης τουρκοκρατίας, τα αδέλφια Απόστολος και Νικόλαος Κοκοσλής δημιούργησαν ένα υδροκίνητο παραγωγικό συγκρότημα, που περιελάμβανε αρχικά ένα ελαιοτριβείο, στη συνέχεια το μεταξουργείο και τις κουκουλαποθήκες και, τέλος, έναν υδροκίνητο αλευρόμυλο, που χτίστηκε σε χαμηλότερο σημείο του κτήματος περί το 1880. Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Νικολάου Κοκοσλή στα 1897, ο Απόστολος εκμίσθωσε το μεταξουργείο στον Ζαχαρία Ιωαννίδη. Αντίθετα, το ελαιοτριβείο συνέχισε να λειτουργεί με τη δική του επωνυμία, όπως άλλωστε σημειώνεται σε Οδηγό του 1911. Στον ίδιο Οδηγό εντοπίζεται και το μεταξουργείο, που περιγράφεται ως «εργοστάσιον μέγα μεταξουργίας ανήκαν εις τον κ. Ζαχαρ. Ιωαννίδην». Το μεταξουργείο πρέπει να διέκοψε τη λειτουργία του λίγο αργότερα, ενώ το ελαιοτριβείο εξακολούθησε να λειτουργεί, άγνωστο έως πότε. Ο μύλος Κοκοσλή υποθηκεύτηκε στην Εθνική Τράπεζα το 1918 και το 1926 πουλήθηκε στον ΣΠΟΛΚ, Συνεταιρισμό Παραγωγών Οπωρών Λεχωνίων-Καραμπασίου25. Το μεταξουργείο Κοκοσλή είχε αρχίσει να λειτουργεί κατά το 1865 στηριζόμενο στην πλούσια τοπική κουκουλοπαραγωγή της περιοχής καθώς και στην προσφορά γυναικείας εργασίαs26. Η παράδοση αναφέρει ότι το μεταξουργείο πρωτολειτούργησε με τη συνδρομή κάποιου σκωτσέζου ονόματι Μπούρελ. Η μετάκληση τεχνικού ή ειδικευμένων τεχνιτών από το εξωτερικό αποτελούσε συνηθισμένη περίπτωση στα πρώτα βήματα της σύγχρονης ελληνικής μεταξουργίας27. Το εργατικό δυναμικό του μεταξουργείου ήταν περίπου 200 εργάτριες από το Καραμπάσι και τα Λεχώνια και 100 περίπου αγωγιάτες για τις μεταφορές των κουκουλιών από τα γειτονικά χωριά28. Για τη λειτουργία της επιχείρησης του μεταξουργείου Κοκοσλή διαθέτουμε μια περιγραφή της δεκαετίας του 1890 από τον υφηγητή της αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αλεξ. Φιλαδελφέως. Ο συγγραφέας, μέσα σε ένα λυρικό πνεύμα, παρουσιάζει τα Λεχώνια ως «το Φάληρο του Βόλου» και ως «[τον] κόλπο της Γενεύης» και περιγράφει μια παραδοσιακού τύπου γυναικεία και παιδική εργασία αναπήνισης29. Η αρχική επωνυμία της επιχείρησης ήταν Αδελφοί Απόστολος και Νικόλαος Κοκοσλής [1865-1899] και η εγκατάσταση λειτούργησε ως μεταξουργείο, ελαιοτριβείο και αλευρόμυλος. Στο κτήμα σώζονται ο πύργος, το ερειπωμένο συγκρότημα του ελαιοτριβείου (κύριο κτίριο και αποθήκη), ένα κτίριο με τριμερή στέγη, που ήταν ένα από τα δύο κτίρια του μεταξουργείου, και βοηθητικά-μικρότερα κτίσματα. Το κεντρικό κτίριο του μεταξουργείου δεν σώζεται. Ο μύλος βρίσκεται σε άλλο σημείο και υπό διαφορετική ιδιοκτησία. Σύμφωνα με περιγραφή του συγκροτήματος του 1919, το μεταξουργείο στεγαζόταν σε δύο κτίρια, ένα διώροφο και ένα μονώροφο. Εργαζόταν εποχικά, όπως όλες οι εγκαταστάσεις αυτού του είδους. Τα κουκούλια αγοράζονταν από χωριά του Πηλίου, από τον Τύρναβο και κυρίως από την Αγυιά, από την οικογένεια Τζήμερου, που είχε ως κύρια ασχολία τη σηροτροφία. Για να μην προλάβουν να τα τρυπήσουν οι μεταξοσκώληκες έπρεπε να φθάνουν στο μεταξουργείο το αργότερο σε οκτώ ημέρες. Στο ισόγειο του διώροφου κτιρίου του μεταξουργείου υπήρχαν 58 πήλινες λεκάνες αναπήνισης με τα αντίστοιχα συστήματα εξαγωγής και τύλιξης του μεταξιού (μάγγανα), ενώ άλλες 38 λεκάνες βρίσκονταν στο μονώροφο κτίριο που παροπλίστηκε το 1920. Στον όροφο, όπως και στη στέγη του πρώτου κτιρίου, υπήρχαν χώροι αποξήρανσης, καθαρισμού και αποθήκευσης των κουκουλιών. Στις εξωτερικές πλευρές του ίδιου κτιρίου υπήρχαν ξηραντήριο κουκουλιών, κλίβανοι για την αποξήρανση του ωμού μεταξιού και «κύλινδρος αλέθων τους μεταξοσκώληκας», δηλαδή, πιθανόν, μύλοι για τα άχρηστα κουκούλια, που μετατρέπονταν σε πτηνοτροφή30. Το μεταξουργείο δεν σώζεται σήμερα και φαίνεται ότι ήταν το πρώτο που εγκαταλείφθηκε ακολουθώντας την τύχη των περισσότερων μεταξουργείων του ελληνικού χώρου, μετά από μια σχετικά σύντομη περίοδο λειτουργίας31. Μόνον το ελαιοτριβείο διατήρησε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την παραδοσιακή λειτουργία του. Το μεταξουργείο του αρχιτεχνίτη του Κοκοσλή, Δημ. Κουτούπη, στα Λεχώνια στις αρχές του 20ου αι. αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο τη συνέχειά του. Η πάγια δυσκολία σταθερής παραγωγής και διάθεσης του μεταξιού θα οδηγήσει και αυτό το μεταξουργείο στην παραγωγή πτηνοτροφής από τα υπόλοιπα του κουκουλιού, μέχρι το κλείσιμό του το 195832. Το μετάξι του Βόλου ουσιαστικά θα «επαναβιομηχανοποιηθεί» με τους πρόσφυγες, με την ίδρυση του εργοστασίου των Γεωργίου και Αθανασίου Εκμεκτσόγλου το 1924, το οποίο έφτασε το 1930 τις 66 λεκάνες και μέση ετήσια παραγωγή 10.000 οκάδες μετάξι (1930-1935)33. Πηγή : από το blog του Κου Άρη Παπαδόπουλου: http://anolehonia.blogspot.gr/2014/12/blog-post_12.html Από όπου παρέχει πληροφορίες σημαντικές από το βιβλίο : Μαρία-Χριστίνα Χατζηιωάννου, Διευθύντρια Ερευνών ΚΝΕ/ΙΝΕ. Αγροτικό πλούτος και οικοτεχνική-βιοτεχνική μεταξουργία στο Πήλιο: Το συγκρότημα Κοκοσλή στα Λεχώνια (1865-1920)

Βιβλιογραφία-Πηγές: Μεταξουργείο Κοκοσλή  Μύλος Κοκοσλή  Πύργος Κοκοσλή   το blog του Κου Άρη Παπαδόπουλου παρέχει σημαντικές πληροφοριες από το βιβλίο :  Μαρία-Χριστίνα Χατζηιωάννου, Διευθύντρια Ερευνών ΚΝΕ/ΙΝΕ. Αγροτικό πλούτος και οικοτεχνική-βιοτεχνική μεταξουργία στο Πήλιο: Το συγκρότημα Κοκοσλή στα Λεχώνια (1865-1920) Πύργος Κοκοσλή – Ανω Λεχώνια

Όνομα καταγραφέα*: Ηρακλής Φασουράκης

Ημερομηνία καταγραφής**: 20-12-2017

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

 

Παλιά καρτποστάλ. Διακρίνονται τα κτήρια των Κοκοσλήδων και του μεταξουργείου.
(Η καμινάδα ίσως είναι του μεταξουργείου, αν δεν είναι του ελαιοτριβείου,
που υπήρχε στον ίδιο  χώρο), Πηγή Μεταξουργείο Κοκοσλή 

Τμήμα του παλιού μεταξουργείου σήμερα,
ΠηγήΜεταξουργείο Κοκοσλή

Μαρία-Χριστίνα Χατζηιωάννου, Διευθύντρια Ερευνών ΚΝΕ/ΙΝΕ.

Αγροτικό πλούτος και οικοτεχνική-βιοτεχνική μεταξουργία στο Πήλιο: 
Το συγκρότημα Κοκοσλή στα Λεχώνια (1865-1920), 
Πηγή : από το blog του Κου Άρη Παπαδόπουλου: http://anolehonia.blogspot.gr/2014/12/blog-post_12.html

Το κτήριο του μύλου και μετέπειτα εργοστασίου του ΣΠΟΛΚ
(Συνεταιρισμό Παραγωγών Οπωρών Λεχωνίων-Καραμπασίου)
και Δημόπουλου,  σήμερα. Πηγή Μύλος Κοκοσλή