Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.
Καταγραφή της
ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.
|
||||
Όνομα: «ΚΡΑΤΙΚΗ
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΙΣ ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» , Κ.Ε.Τ.Η.Θ.
|
||||
Είδος:
|
||||
Αρχική Χρήση:
|
||||
Εξοπλισμός:
|
||||
Κατάσταση:
|
||||
Επανάχρηση:
|
||||
Περιοχή: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
|
||||
Πληροφορίες:
Α’ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
Στην περίπτωση
της Θεσσαλονίκης, της μεγαλύτερης πόλης της Νέας Ελλάδας, το ηλεκτρικό ρεύμα
εισήχθη το 1899 από βέλγους επενδυτές. Το τουρκικό Δημόσιο, αναγκάστηκε να
συμβληθεί με τη Βελγική Εταιρεία Ηλεκτροφωτισμού. Μέχρι το 1917, η πόλη είχε
και εγκαταστάσεις φωταερίου, του οποίου μάλιστα έκαναν χρήση οι Θεσσαλονικείς
ήδη από το 1877. Η Θεσσαλονίκη, η οποία είχε ήδη οδηγηθεί σε οικονομικό
αδιέξοδο στην διάρκεια των πρώτων πενήντα χρόνων του 19ου αιώνα, σημαδεύτηκε
την τελευταία περίοδο της Τουρκικής κυριαρχίας (1870-1912) από μια σειρά
μεταρρυθμίσεων, τόσο στον κοινωνικό όσο και στον οικονομικό τομέα. Στον κοινωνικό
τομέα πύκνωσε η τάξη των εργατών, ενώ στον οικονομικό τομέα έκαναν την
εμφάνισή τους μεσιτικές επιχειρήσεις, πράκτορες εταιρειών δυτικών συμφερόντων,
επιχειρηματίες και, τέλος, ξένες εταιρείες οι οποίες ανέλαβαν μεγάλα έργα
μέσα και έξω από την πόλη. Έτσι, εταιρεία βελγικών συμφερόντων ανέλαβε το
δίκτυο ύδρευσης της πόλης, Βρετανοί το αεριόφως, Γάλλοι τις εγκαταστάσεις του
λιμανιού και, τέλος, εταιρεία πολυεθνικών συμφερόντων την κατασκευή
σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης – Μητροβίτσας.
Η βελγική
εταιρεία που ανέλαβε τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης διέθετε παράλληλα και
ηλεκτρικούς τροχιόδρομους, υπό την επωνυμία Εταιρεία Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού
Θεσσαλονίκης (Ε.Τ.Η.Θ.), και είχε την έδρα της στις Βρυξέλλες. Μεταξύ αυτής
της εταιρείας και του -τότε κυρίαρχου στην Θεσσαλονίκη- τουρκικού κράτους
υπογράφηκαν συμβάσεις που έδιναν στην εταιρεία μια σειρά προνομίων. Οι συμβάσεις
αυτές κατά χρονολογία και αντικείμενο είναι οι εξής:
1. « Περί τροχιοδρόμων », 11
Σεπτεμβρίου 1889
2. « Περί ηλεκτρικής έλξεως », 9
Σεπτεμβρίου 1889
3. « Περί ηλεκτροφωτισμού», 9
Ιανουαρίου 1900
Στις 19
Ιανουαρίου του1893 ιδρύθηκε η «Οθωμανική Εταιρεία Ηλεκτρικών Τροχιοδρόμων και
Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης Α.Ε.», η οποία αποτέλεσε το οικονομικό σκέλος
των παραπάνω τεχνικών συμβάσεων. Μέτοχοι της Εταιρείας ήταν από τη μία πλευρά
ο κτηματίας Χαμδή Βέης, και από την άλλη οι Πολ. Βαν Σούρεν, Μαυρ. Οτλέτ,
Φερδ. Γκιφόν και Π. Χάμελρατ, όλοι τους κεφαλαιούχοι και κάτοικοι Βρυξελλών.
Μοναδικός τεχνικός που μετείχε στην εταιρεία ήταν ο Φερδ. Γκιφιού, επίσης
κάτοικος Βρυξελλών. Περί το 1900, κατασκευάστηκε το πρώτο εργοστάσιο
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή Ντεπό της Θεσσαλονίκης, δίπλα
στην θάλασσα, επί των οδών Βασιλέως Γεωργίου και ΄Εντισον. Στο ιδρυτικό καταστατικό
της «Οθωμανικής Ε.Τ.Η.Θ.», παραχωρήθηκε η εκμετάλλευση των τροχιοδρόμων και
πέραν της 16ης Απριλίου 1912, όταν και έληγε η αρχική σύμβαση, μέχρι τη 15η
Σεπτεμβρίου 1957. Στα 1907-1908 έκαναν την εμφάνιση τους στη Θεσσαλονίκη και
τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ,156 τα οποία έφεραν επανάσταση στις συγκοινωνίες.
Έτσι, η ανατολική Θεσσαλονίκη μεταβλήθηκε σε τόπο μόνιμης κατοικίας των
πλουσίων, και εξυπηρετείτο από τη γραμμή των τραμ «Πλατεία Ελευθερίας –
Εξοχών».
Μέχρι το 1920
συνέβησαν γεγονότα που συντάραξαν την πόλη, όπως η κατάρρευση της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας, η απελευθέρωση της πόλης από τον ελληνικό στρατό (1912) και η
μεγάλη πυρκαγιά (1917). Όπως ήταν αναμενόμενο, τα οικονομικά της εταιρείας
πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο, με αποτέλεσμα κυρίως να ταλαιπωρείται το
επιβατικό κοινό. Ο τότε Γενικός Διοικητής της Θεσσαλονίκης, με έγγραφό του
προς την εταιρεία απειλούσε ότι: «Ποιούμενος χρήσιν εκ της συμβάσεως
δικαιωμάτων του, θέλει προβεί εις την αγοράν των αναγκαιούντων μηχανημάτων
δια λογαριασμό της Εταιρείας». Οι μηχανές αυτές ήρθαν τελικά στη Θεσσαλονίκη
με το ατμόπλοιο «Σεμίραμις», τον Ιούνιο του ιδίου έτους, και στις 12.12.1919
η Κυβέρνηση προχώρησε στην επίταξη της εταιρείας. Η κρατική αυτή παρέμβαση
είχε ως αποτέλεσμα την παράταση του χρόνου ηλεκτροφωτισμού μέχρι τις 5 το
απόγευμα. Η εταιρεία αναγκάστηκε να αλλάξει πολιτική, και έπειτα από πολύμηνες
διαπραγματεύσεις κατόρθωσε να λύσει την επίταξη, επιτυγχάνοντας έτσι την
αποκατάστασή της, την 1η Οκτωβρίου 1920. Ωστόσο, τα προβλήματα όμως της
Εταιρείας δεν λύθηκαν οριστικά, με αποτέλεσμα η λειτουργία της να διακόπτεται
συχνά από τις απεργίες και τις στάσεις του προσωπικού. Με τον αναγκαστικό
Νόμο 2576/1940163 κυρώθηκε τελικά η σύμβαση εξαγοράς και κατάργησης των
προνομίων της Βελγικής Εταιρείας και ιδρύθηκε η Κρατική Εταιρεία Τροχιοδρόμων
και Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης (ΚΕΤΗΘ). Μαζί με το υλικό και το προσωπικό
της, μεταβιβάστηκε στο Κράτος και το παθητικό της Εταιρείας, ύψους 10.700.000
δραχμών.
Η πόλη της
Θεσσαλονίκης όμως παρουσίαζε έντονες δημογραφικές αλλαγές, ειδικότερα την
περίοδο (1914-1924), με τη συνεχή ροή προσφύγων να παίζει σημαντικό ρόλο στην
οικονομική εξέλιξη της πόλης. Οι πρόσφυγες, που ήταν ως επί το πλείστον
έμποροι και επαγγελματίες και λιγότεροι εργάτες, εγκαταστάθηκαν στην Τούμπα,
την Τριανδρία και την Καλαμαριά, και έδωσαν σημαντική ώθηση στην οικονομική
και κοινωνική ζωή της πόλης.166 Έτσι, το 1926 κατασκευάστηκε επί της οδού
Αγίου Δημητρίου και δεύτερο εργοστάσιο -ισχύος 2.400ΗΡ και με συνολική επιφάνεια
1.171,20μ², σε οικόπεδο εκτάσεως 4.033,16μ².- προκειμένου να καλυφθούν οι
νέες ανάγκες της πόλης, μετά τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της.
Το
Α' εργοστάσιο κατασκευάστηκε σε ένα οικόπεδο εκτάσεως 3.856,5m² , επί των
οδών Β.εωργίου Α' και ΄Εντισον. Ο κύριος όγκος του μηχανοστασίου ήταν
λιθόκτιστος (βλ.εικ.223), ορθογωνικής κάτοψης, με σειρά περιμετρικών
ανοιγμάτων˙ μαζί με μια κατοικία και ένα γραφείο, καταλάμβανε συνολική έκταση
1.100,81m². Στο εν λόγω οικόπεδο υπήρχε επίσης και οικοδομή, τριώροφη κατά τα
2/3 και διώροφη κατά το 1/3, λιθόκτιστη, κεραμοσκεπής, συνολικής επιφανείας
515,25m², όπου βρισκόταν η διοίκηση και τα γραφεία της εταιρείας. Κύριο
χαρακτηριστικό της τυπολογίας του εργοστασίου ήταν το υπερυψωμένο τμήμα στο
κέντρο της δίριχτης κεραμοσκεπούς στέγης του μηχανοστασίου, καθώς και τα
ψυγεία που ορθωνόταν πάνω στο χειμέριο κύμα, αφού δυτικά η ηλεκτρική εταιρεία
συνόρευε με τη θάλασσα.
Β’ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
Ο δεύτερος σταθμός
που δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη για την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών σε
ηλεκτρικό ρεύμα κατασκευάστηκε το 1926 και είναι σχεδιασμένος από τον ιταλό
αρχιτέκτονα Ρ. Arriggoni. Είχε διαστάσεις 49,20 x 21,40m. Ο σταθμός
αποτελείτο από ένα κτίριο, με την ονομασία «Εργοστάσιο Παραγωγής Β'»
(βλ.εικ.572) με υπόγειο ύψους 3,00m από την επιφάνεια του εδάφους όπου
βρίσκονταν και οι βάσεις των μηχανών, από μια δεξαμενή ψύχρανσης ύδατος, από
μια αποθήκη θερμού ύδατος, ένα ισόγειο κτίριο που χρησιμοποιείτο ως αποθήκη υλικού,
τορνευτήριο και σιδηρουργείο, ένα κτίριο διώροφο με υπόγειο που χρησιμοποιείτο
ως κατοικία του προϊσταμένου του Εργοστασίου, ένα ισόγειο κτίριο όπου υπήρχαν
αποδυτήρια, αποχωρητήρια και πλυντήριο, και τέλος, δύο υπόγειες αποθήκες
ακάθαρτου πετρελαίου από μπετόν. Με διαφορετικές επιρροές από εκείνες που
παρατηρούνταν την ίδια περίοδο στο σταθμό της πρωτεύουσας, παρουσίαζε
ξεχωριστό ενδιαφέρον στο σύνολο της διάρθρωσης των όγκων του. Η συμμετρική
διάταξη των ανοιγμάτων έδινε ένα γενικότερο νεοκλασικιστικό χαρακτήρα στο
κτίριο.
1325
Το Β΄ εργοστάσιο βρισκόταν στην οδό Αγίου
Δημητρίου, εκεί όπου σήμερα είναι ο Υ/Σ και το κτίριο
της περιοχής Κεντρικής Θεσσαλονίκης της ΔΕΗ. Κάηκε στις 12.6.1959. «Οικόπεδον
κείμενον επί της οδού Αγίου Δημητρίου ολικής επιφανείας 3.033,16 τ.μ. περίπου
συνορευομένου με οδόν Αγίου Δημητρίου επί της προσόψεως μήκους 94,64μ. και
οδούς εκ τριών εταίρων πλευρών. Δια της υπ’ αριθ. 32517/1925 αποφάσεως του
υπουργείου Συγκοινωνιών παρεχωρήθη εις την εταιρείαν Τροχιοδρόμων και
Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης το οικόπεδον του οικοδομικού τετραγώνου αριθ.
187 του 6ου τομέως της περικαύστου ζώνης Θεσσαλονίκης […] Θέλει
περιέλθει από το έτος 1957 εις την κυριότητα του Δημοσίου»˙ Βλ. Ibid. σελ.32
Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014,σελ. 517
Συμπληρωματικά, θα ήθελα να επισημάνω ότι η ΚΕΤΗΘ είναι η πρώτη ιδιωτική ηλεκτρική εταιρεία στη χώρα που περνάει στο κράτος, δεκαέξι χρόνια πριν ξεκινήσει το μεγάλο έργο των εξαγορών από τη ΔΕΗ, με το οποίο εξαγοράστηκαν όλες οι ιδιωτικές ηλεκτρικές εταιρείες που λειτουργούσαν μέχρι το 1956 στην επικράτεια. Η ΕΤΗΘ (μετέπειτα ΚΕΤΗΘ) έχει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία, τόσο στις αρχές του 20ού αι., όσο και στη συνέχεια στην περίοδο της Κατοχής.
Πηγή : Πληροφορίες απο κα Μαρία Μαυροειδή, Ιστορικός Δρ Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Ελληνικού τμήματος TICCIH
Συνεχίζω από την επισήμανση της κας Μαρία Μαυροειδή για την ΚΕΤΗΘ και συμπληρώνω ότι, οι ανάγκες ανασυγκρότησης, καθώς και της εφαρμογής του ενεργειακού προγράμματος της χώρας οδηγούν το 1953 στην μεταβίβαση της ήδη κρατικής εκμετάλλευσης Θεσσαλονίκης στη ΔΕΗ (ενώ όλες οι ηλεκτρικές εταιρείες αρχίζουν να εξαγοράζονται από τη ΔΕΗ σταδιακά από το 1956) και εν συνεχεία στη σύνδεσή της με το εθνικό δίκτυο (1954). Τότε, για πρώτη φορά μετά από 50 χρόνια, γίνεται και ο διαχωρισμός των δύο κλάδων της ενιαίας Εταιρείας στη Θεσσαλονίκη και ο μεν κλάδος του ηλεκτροφωτισμού της ΚΕΤΗΘ μεταβιβάζεται στη ΔΕΗ, ο δε κλάδος των τροχιοδρόμων περιέρχεται στο Δημόσιο (Υπουργείο Συγκοινωνιών).
Στο ιστορικό αυτό πλαίσιο δεν ήταν καθόλου τυχαία, η “ανακάλυψη” του αρχείου της Εταιρείας (ΕΤΗΘ μετέπειτα ΚΕΤΗΘ) σε μια ξεχασμένη αποθήκη της ΔΕΗ το 2004. Το αρχείο καλύπτοντας την περίοδο 1918-1954, αποτελεί μοναδική μαρτυρία για την ιστορική συνέχεια των εταιρειών που διαχειρίζονται την παραγωγή και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι την ίδρυση της ΔΕΗ με συνεκτικό τους ιστό το αρχείο του προσωπικού. Οι ατομικοί φάκελοι συγκροτούν το μεγαλύτερο τμήμα του συνόλου που διασώθηκε, ακολουθώντας την “Ηλεκτρική” σε όλες τις φάσεις της εξέλιξής της μέχρι και την επάνδρωση της ΔΕΗ στη Θεσσαλονίκη. Έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για την ιστορία της πόλης, αλλά και την κοινωνική ιστορία, καθώς η ΕΤΗΘ, λόγω του μεγέθους της, φτάνει να απασχολεί ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού από Έλληνες, Εβραίους, πολίτες άλλων εθνικοτήτων και πρόσφυγες που εντάχθηκαν στους βιομηχανικούς εργάτες, σταδιακά από το 1912 και με μεγαλύτερη πυκνότητα μετά το 1922. Το αρχείο της Διοίκησης, σε αντίθεση με το μέγεθός του, αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική πηγή για την έρευνα της πολιτικής και οικονομικής ιστορίας με έμφαση στη περίοδο 1940-1953 που καλύπτεται με πληρότητα.
Πηγή : Πληροφορίες απο κα Φλώρα Αναστασίου, Αρχειονόμος, Μέλος του Δ.Σ. Ελληνικού τμήματος TICCIHΓ’ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
Τα βιομηχανικά συγκροτήματα που δημιουργήθηκαν από την ΕΤΗΘ περιελάμβαναν τρία Eργοστάσια Παραγωγής και την Αποθήκη των Τροχιοδρόμων μαζί με τις εγκαταστάσεις τους. Το Α΄ και το Β΄ Εργοστάσιο παραγωγής ήσαν εγκαταστημένα στο κέντρο της πόλης, όπως ήδη έχει αναφερθεί στο Δελτίο Καταγραφής.
Το Γ΄ Εργοστάσιο παραγωγής μαζί με την Αποθήκη και τις εγκαταστάσεις των Τροχιοδρόμων βρισκόταν ανατολικότερα, στο οικόπεδο Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας και Νέστορος Τύπα, στη θέση Ντεπώ, (βλ. φωτο) Το συγκρότημα του Ντεπώ είναι το παλαιότερο από τις εγκαταστάσεις της Εταιρείας, γιατί ανήκε στον κλάδο των Τροχιοδρόμων, ο οποίος προϋπήρχε του κλάδου Ηλεκτροφωτισμού. Στη θέση αυτή μεταφέρθηκαν μετά το 1895 οι μόνιμες εγκαταστάσεις των τροχιοδρόμων, λόγω επέκτασης της γραμμής προς τα ανατολικά της πόλης, στην περιοχή Χαμιντιέ ή των “εξοχών”.
Από το 1912, όταν η “Βελγική” αναλαμβάνει και τους δύο κλάδους, διατηρεί τις εγκαταστάσεις του Ντεπώ για τους τροχιοδρόμους και στο ίδιο συγκρότημα εγκαθιστά μία ακόμη Μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, το Γ΄ Εργοστάσιο. Σήμερα Το Γ’ Εργοστάσιο Παραγωγής έχει κατεδαφιστεί και στο συγκρότημα διατηρούνται εγκαταλελειμμένες οι κτιριακές εγκαταστάσεις των Τροχιοδρόμων.
|
||||
Βιβλιογραφία-Πηγές:
Σελίδα στο fb : Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki
Αρχείο Ηλεκτρικών Εταιρειών Θεσσαλονίκης
Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ Α.Ε /ΔΠΜ-Θ, Εντισον 2, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310360192 και 2310360257, Email: istorikoarxeiodpmth@dei.com.gr
Εφημερίς της Κυβερνήσεως, τχ. Α΄, αρ. φ. 317, 5-10-1940, ειδικότερα για τα Εργοστάσια Παραγωγής της “Βελγικής”, ΠΙΝΑΞ Β’.
|
||||
Όνομα καταγραφέα*: ΦΛΩΡΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, Ν.ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ, ΑΘ.Ε.ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ζ.ΣΕΜΕΡΤΖΙΔΗΣ, Β.ΣΕΡΑΦΙΔΗΣ, Γ.ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Γ.ΚΟΤΣΙΔΗΣ, Θ.ΝΑΤΣΙΝΑΣ, Ε.ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ, Γ.ΜΑΝΙΟΣ, ΗΡ.ΦΑΣΟΥΡΑΚΗΣ
|
||||
Ημερομηνία καταγραφής**: 22-04-2020
|
||||
7* αυτός που
εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.
**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.
***οι φωτογραφίες και οι χάρτες
συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.
Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής
βιομηχανικής κληρονομιάς
|
Α' ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
 |
| Τρείς φωτογραφίες σε μία. Αποδεικνύουν την σταδιακή αύξηση ισχύος της τότε Ηλεκτρικής εταιρείας με την κατασκευή των πύργων ψύξης-υγροποίησης, από έναν σε τρείς. Η πρώτη φώτο (επάνω) από ebay, οι άλλες δύο από το αρχείο του Λυκίδη. Πηγή : από το αρχείο του κου Β.Σεραφίδη στην σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki |
 |
| Aπο τις λιγες ευκαιριες που μας δινονται να δουμε απο κοντα τους πυργους ψυξης της Ηλεκτρικης Εταιριας και αν δεν κανω λαθος το στιγμιοτυπο ειναι απο την αποβιβαση των Αγγλων αλεξιπτωτιστων στις 8 Νοεμβριου του 1944, από το αρχείο του κου Γ.Μανιού στην σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. Πηγή : ολλανδικά αρχεία |
 |
| Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος "μεταμφίεσης" των πύργων ψύξης -όχι με απλή βαφή που το σχήμα και η θερμότητα δεν θα επέτρεπαν εύκολα να επιτύχει, αλλά με τετράγωνα κομμάτια πιθανότατα χρωματιστής λαμαρίνας που στερεώνονται πάνω τους. Παρατήρηση κου Αθ.Ε.Νικόπουλου στην σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| αρχείο κας Ε.Σταθοπούλου, Πηγή σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| Λευκός Πύργος 1950 (σύμφωνα με την πηγή: Ο Λευκός Πύργος Θεσσαλονίκης Τραμ, λεωφορείο και μάλλον η Βασ. Γεωργίου ετοιμάζεται για διαπλάτυνση. Αρχείο κου Θ.Νάτσινα, από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. Πράγματι η Βας. Γεωργίου ήταν στενή και δίπλα στο πάρκο υπήρχε φαρδύ χωμάτινο πεζοδρόμιο. Όταν άνοιξε ο δρόμος προς νέα παραλία διαπλατύνθηκε και το σημείο αυτό. Πριν ο κόσμος αγοράσει μαζικά ΙΧ μετά την δεκαετία του 80 περίπου, οι κάτοικοι των κοντινών προς το κέντρο περιοχών δηλαδή Ευζώνων , Αγίας Τριάδας κλπ επειδή το εισητηρίο τραμ μέχρι το 1957 που ξυλώθηκαν και των λεωφορείων αργότερα ήταν ακριβό για τους μισθούς της εποχής χρησιμοποιούσαν τα πόδια τους για την μετακίνησή τους προς το κέντρο. Το φαρδύ αυτό χωμάτινο πεζοδρόμιο ήταν τα πρωινά και τα απογεύματα γεμάτο από τους εργαζόμενους που πήγαιναν η επέςτρεφαν από την δουλειά τους. Το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκρικής ενέργειας χρησιμοποιούσε τεράστιες μηχανές ντίζελ που δούλευαν μέρα νύχτα και φυσικά οι συμβατικές ψάξεις δεν ηταν αρκετές και έτσι κατασκεύασαν τους τρεις ξύλινους πύργους ψύξης του νερού που ερχόταν από τις ντηζελομηχανές πολύ ζεστό, με αντλίες το ανέβαζαν στην κορυφή του Πύργου ψύξης κα με την φυσική ροή ρίχνοντάς το από ψηλά περνώντας από ένα πλέγμα ξύλινων σανίδων ψυχόταν και επέστρεφε στις ντηζελομηχανές να τις ξαναψύξει. Αυτό γινόταν συνέχεια και τον χειμώνα το ζεστό νερό το έβλεπε κανείς να εξατμίζεται πάνω στον Πύργο. Μαρτυρία κου Γ.Κοτσίδη στην σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| Η αριστερή: Αρχες δεκαετιας 20 απο τις πρωτες καρτες καρτες του Λυκιδη. Μια μουντη παγωμενη χειμωνιατικη μερα φωτογραφιζει την παραλια με τον Λευκο Πυργο. Στο βαθος στην ανατολικη Θεσσαλονικη δεν ξεχωριζει τιποτα εκτος απο την καμιναδα του κεραμοποιειου Αλλατινη στο κυβερνειο. Αν μεγενθυνουμε βλεπουμε ομως ενδιαφερουσες λεπτομερειες. Τα τραπεζακια του αναψυκτηριου μπρος στον Λευκο Πυργο ειναι ερημα,δυο ψαραδες να προσπαθουν, και 5-6 ανθρωποι περιφερονται στην ξυλινη αποβαθρα. Απο πισω στην ηλεκτρικη εταιρεια ο σκουροχρωμος πυργος ψυξης νερου ,που βλεπαμε απο την εποχη των οθωμανων εχει αποκτησει διδυμο αδελφο. Ειναι σπανιες οι φωτογραφιες της ηλεκτρικης με δυο πυργους,και μαλιστα να αχνιζουν, απο την διαφορα θερμοκρασιας. Η δεξιά: Μερικα χρονια μετα λιγες οικοδομες πιο πισω,φωτογραφιζει μια ηλιολουστη μερα γεματη κοσμο. Το αναψυκτηριο εχει βαλει τις τεντες του,ναυτες κανουν βολτα στην εξοδο τους. Η επεκταση στην ηλεκτρικη εταιρεια εχει τελειωσει,και οι δυο πυργοι εχουν αποκτησει τριτο και ψηλοτερο αδελφο. Μια χαρακτηριστικη τριαδα που θα συντροφεψει την Θεσσαλονικη μεχρι τα τελη της δεκαετιας του 50. Πηγή : αρχείο κου Γ.Σιδηρόπουλου από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| Κακέκτυπη αλλά περιεκτική. Η Θεσσαλονίκη ηλεκτροδοτείται, είμαστε ανάμεσα 1906-1908 και ο πρώτος πύργος ψύξης - υγροποίησης της Ηλεκτρικής Εταιρείας, στην αρχή της Β.Γεωργίου, κατασκευάζεται. Πηγή οίκος δημοπρασιών, πιθανότατα από βιβλίο. Αρχείο κου Β.Σεραφίδη, από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
Η πράξη
τακτοποίησης του 1959, με χαραγμένο επιπλέον τον κόμβο και την σημερινή
παραλιακή λεωφόρο διευκρινίζει με τον καλύτερο τρόπο τη γεωγραφία της περιοχής
και τη θέση των κτισμάτων της Ηλεκτρικής Εταιρίας, πριν αυτά πάψουν να
υπάρχουν.
Αρχείο κου Αθ.Ε.Νικόπουλου, από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki.
|
 |
| Λ.Νίκης το 1958 από slide, (δημοπρασία). Ενα από τα σημεία ενδιαφέροντος, οι πύργοι ψύξης - υγροποίησης της Ηλεκτρικής Εταιρείας στο κλεντρο στο βάθος. Αρχείο κου Β.Σεραφίδη από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| Η είσοδος του εργοστασίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας από την πλευρά της τότε Λεωφόρου Γεωργίου. Ο στενός δρόμος αριστερά, όπου στέκονται οι δύο κύριοι και που οδηγεί προς την παραλία, είναι περίπου η σημερινή Έντισον. Αρχείο κου Ζ.Σεμερτζίδη, από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. Με ένα πύργο ψύξης - υγροποίησης. Ταιριάζει και το 1908, πάνω στη φωτογραφία αλλά και το ηλεκτροκίνητο τράμ με συρόμενο παλαιού τύπου (από ιππήλατο). Παρατήρηση κου Β.Σεραφίδη. |
 |
| Είναι Γερμανοί, το Μαϊο του 1941, ανατολικά από την Ηλεκτρική Εταιρεία, στο ημιτελές κρηπίδωμα της Νέας Παραλίας που είχε αρχίσει να κατασκευάζεται το 1938-39 και έμεινε στη μέση, σαν λιμενοβραχίονας, λόγω του πολέμου. Σε αυτά τα μπλόκια που δεν έχουμε ξαναδεί από αυτή τη γωνία -και "αξιοποιήθηκαν" για το μπάνιο όχι μόνο των κατακτητών αλλά κι από όλους τους άλλους τα επόμενα χρόνια. Το σημείο κρίνοντας από την απόσταση πρέπει να είναι στο ύψος της οδού Χατζή, καμιά 150αριά μέτρα πριν το σημερινό Μακεδονία Παλάς. Αρχείο κου Αθ.Ε.Νικόπουλου από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. |
 |
| Μια φωτογραφία (του 1954) με το πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού, που έδινε ηλεκτρικό ρεύμα στη Θεσσαλονίκη υποβοηθώντας την Ηλεκτρική Εταιρεία. Βρισκόταν μεταξύ της Α’ προβλήτας του λιμανιού και της πλατείας Ελευθερίας. “Μετά την κατοχή δυο βυθοκόροι φτάνουν στη Θεσσαλονίκη και συνδέουν τις γεννήτριές τους με το δίκτυο της πόλης και αργότερα άλλα τρία ναρκαλιευτικά προσθέτουν την ισχύ των γεννητριών τους στο δίκτυο του οποίου οι ανάγκες αυξάνονται συνεχώς. Στην 1η Μαΐου του 1953 την ηλεκτροδότηση ανέλαβε η ΔΕΗ που εκσυγχρόνισε και άλλαξε ριζικά τα δίκτυα.” [Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο “Λες και ήταν χθές…” του Α. Καριπίδη (University Studio Press, 2008, σελ. 317) Αρχείο κου Ν.Καστανίδη, από την σελίδα του Fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki. Ο φίλος Στάθης Λέπεσης έδωσε αρκετά ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με τα πλοία που παρείχαν ηλεκτρική ενέργεια στη Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα επεσήμανε ότι τον Ιούνιο του 1944 μεταφέρθηκαν στην παραλία της Θεσσαλονίκης οι βυθοκόροι “Αχινός”, “Αξιός” και “Στρυμών” [προφανώς από τα αντίστοιχα εργοτάξια των προπολεμικών εγγειοβελτιωτικών έργων] μαζί με πληρώματά τους που εντάχθηκαν ως έκτακτοι στην εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής. Η βυθοκόρος “Αχινός” αγκυροβόλησε μόνιμα μπροστά στον αλευρόμυλο Αλλατίνη, για την ηλεκτρική κατανάλωση στην περιοχή της Καλαμαριάς και οι άλλες δύο (“Αξιός” και “Στρυμών”) άραξαν περίπου εκεί που είναι σήμερα το άγαλμα του Μεγάλου Αλέξανδρου, για κάλυψη των ηλεκτρικών αναγκών του κέντρου της πόλης. Από τις 15-12-1946 στις 3 βυθοκόρους προστέθηκαν, για τον ίδιο σκοπό, και τρία αμερικανικά ναρκαλιευτικά, αγορασμένα [μάλλον με την υποστήριξη του “Οργανισμού Περίθαλψης και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών” (UNRRA)] από την Αγγλία, και στη συνέχεια προστέθηκε και άλλα δύο όμοια. Τα πλοία αυτά αγοράστηκαν αποκλειστικά για τις ανάγκες της ηλεκτροπαραγωγής (αστική κατανάλωση και κίνηση των τραμ), απαλλαχτήκαν από υλικά πολεμικού προσανατολισμού και δεν εντάχθηκαν ποτέ στο Πολεμικό Ναυτικό. Η κατανομή τους στην παραλία της Θεσσαλονίκης ήταν η εξής: - δύο (τα “Florizen” και “Jasper”) στην παραλία έξω από το λιμάνι, μπροστά στην πλατεία Ελευθερίας (μάλλον στη μικρή προβλήτα με τα δολώματα) και - τρία (τα “Gordon”, “Steatfast” και “Combatant”) μπροστά στις εγκαταστάσεις της Ηλεκτρικές Εταιρείας (γραφεία της ΔΕΗ στην οδό Έδισον). Τον Οκτώβριο του 1947 αποφασίστηκε η σταδιακή μεταφορά των παραγωγικών μηχανοστασίων σε επίγειες εγκαταστάσεις, αλλά από το 1950 τα πλοία αυτά άρχισαν να απομακρύνονται από την προκυμαία της πλατείας Ελευθερίας. [Περισσότερες πληροφορίες στο βιβλίο “Οι Τροχιόδρομοι της Θεσσαλονίκης, Βόλου και Καρλοβασίων Σάμου”, έκδ. Μουσείου Φωτογραφίας “ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΕΜΚΕΡΗΣ” του Δήμου Καλαμαριάς, 2007] |
 |
|
|
θέση Α' εργοστασίου
=========================================
Β' ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Πηγή: Ι. Σαλαπασίδης Από το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 517 |
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Πηγή: Ι. Σαλαπασίδης Από το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 518 |
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Πηγή: Ι. Σαλαπασίδης Από το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 518 |
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Πηγή: Ι. Σαλαπασίδης Από το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 518 |
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Πηγή: Ι. Σαλαπασίδης Από το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 518 |
 |
| Ηλεκτρικός Σταθμός Θεσσαλονίκης (1926), Κάτοψη εργοστασίου, Πηγή: Ι. ΣαλαπασίδηςΑπό το διδακτορικό : Χειρχαντέρη, Γεωργία, "Τα κτίρια των πρώτων ηλεκτρικών εταιρειών κατά την περίοδο 1889-1940 / 50: ιδρυτικοί παράγοντες και σχεδιασμός", διδακτορική διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα 2014 , σελ 518 |
 |
|
|
θέση Β' εργοστασίου
θέση Γ' εργοστασίου
=====================================================
ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΠΑΛΙΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΤΩΝ 3 ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ
=========================================
Γ' ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ |
Φωτογραφικό αρχείο κας Dora Doris Leont, την ομάδα στο fb Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Old Photos of Thessaloniki |
 |
| Πηγή : Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης - Od Photos of Thessaloniki |
θέση Γ' εργοστασίου
=====================================================
ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΠΑΛΙΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΤΩΝ 3 ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ
 | |||
| Χάρτης της Θεσσαλονίκης του 1909 (war office 03-1909), Οι χάρτες προέρχονται από την ιδιωτική συλλογή του Σ. Δεμερτζή και τα ψηφιακά τους αντίγραφα βρίσκονται στην ψηφιακή χαρτοθήκη του Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς. |
 |
| 1ο εργοστάσιο - Χάρτης της Θεσσαλονίκης του 1944 (512 Fd Survey Coy, 08-1944), , Οι χάρτες προέρχονται από την ιδιωτική συλλογή του Σ. Δεμερτζή και τα ψηφιακά τους αντίγραφα βρίσκονται στην ψηφιακή χαρτοθήκη του Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς. |
 |
| 2ο εργοστάσιο - Χάρτης της Θεσσαλονίκης του 1944 (512 Fd Survey Coy, 08-1944), Οι χάρτες προέρχονται από την ιδιωτική συλλογή του Σ. Δεμερτζή και τα ψηφιακά τους αντίγραφα βρίσκονται στην ψηφιακή χαρτοθήκη του Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς. |
 |
| 3ο εργοστάσιο - Χάρτης της Θεσσαλονίκης του 1944 (512 Fd Survey Coy, 08-1944), Οι χάρτες προέρχονται από την ιδιωτική συλλογή του Σ. Δεμερτζή και τα ψηφιακά τους αντίγραφα βρίσκονται στην ψηφιακή χαρτοθήκη του Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς. |
 |
| Χάρτης της Θεσσαλονίκης του 1944 (512 Fd Survey Coy, 08-1944), key table |
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
ΑπάντησηΔιαγραφή