Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2019

Ελληνικό Πυριτιδοποιείο και Καλυκοποιείο / Ελληνικό Πυριτιδοποιείο Χημικών & Βιομηχανικών Προϊόντων (Μπαρουτάδικο Αιγάλεω)

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Ελληνικό Πυριτιδοποιείο και Καλυκοποιείο / Ελληνικό Πυριτιδοποιείο Χημικών

& Βιομηχανικών Προϊόντων (Μπαρουτάδικο Αιγάλεω)

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Χημική βιομηχανία

Εξοπλισμός: Δεν σώζεται

Κατάσταση: Διασώζεται ελάχιστα

Επανάχρηση: -

Περιοχή: Αιγάλεω

Το Ελληνικό Πυριτιδοποιείο και Καλυκοποιείο ήταν ελληνική βιομηχανική μονάδα κατασκευής πυρομαχικών, που λειτούργησε την περίοδο 1874-1964, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το άλσος του Αιγάλεω.

Η αρχική φάση του εργοστασίου αναφέρεται το 1874, όταν εγκρίθηκε στον αξιωματικό του Πυροβολικού Κ. Μωραϊτίνη, με Βασιλικό Διάταγμα, η ίδρυση ατομικής επιχείρησης παραγωγής πυρίτιδας. Το εργοστάσιο με την επωνυμία «Ελληνικόν Πυριτιδοποιείον» στεγάστηκε από το 1875 σε κτήμα έκτασης περίπου 100 στρεμμάτων, που αποκτήθηκε με αγορά στη θέση «Μπιστάρδο» ή «Διασωρίτης» της περιοχής Αιγάλεω στην Αθήνα, με πρόσωπο στην Ι. Οδό. Τα σχετικά κτίσματα σχεδιάστηκαν και οικοδομήθηκαν από εξειδικευμένους Γάλλους τεχνικούς, ενώ τα μηχανήματα παραγωγής εισήχθηκαν και αυτά από το εξωτερικό.

Μέχρι το τέλος περίπου του 19ου αιώνα, το εργοστάσιο παρήγαγε κυρίως μαύρη πυρίτιδα για φουρνέλα, πυρίτιδα κυνηγιού, δυναμίτιδα και σκάγια, ενώ από το 1900 άρχισε να παράγει -εκτός από την πυρίτιδα -και χημικά προϊόντα, όπως θειϊκό, νιτρικό, υδροχλωρικό οξύ κ.λπ.

Σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου, η επιχείρηση μεγαλώνει και εξελίσσεται, ακολουθώντας τις οικονομικές διακυμάνσεις και τα πολιτικά γεγονότα της χώρας. Έφθασε να κατέχει χώρο 170 περίπου στρεμμάτων.

· Το 1876 η επιχείρηση μετατρέπεται σε ομόρρυθμη εταιρεία, με τη σύμπραξη των επιχειρηματιών Θεοφιλά, Ρικάκη και του ορυκτολόγου Α. Κορδέλλα.

· Το 1882 με συμμετοχή της Γενικής Πιστωτικής Τραπέζης του τραπεζίτη Αθ. Μουτσοπούλου, η επιχείρηση μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ελληνικόν Πυριτιδοποιείον» και υπό την τεχνική διεύθυνση του αρχικού της ιδρυτή.

· Από τότε, το εργοστάσιο επεκτείνεται με τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων και εξοπλίζεται με νέα μηχανήματα.

- Το 1887 κατασκευάζεται το συνεργείο κατασκευής μολυβδοσωλήνων

- Το 1890 κατασκευάζεται το «δυναμιτοποιείον» και το συνεργείο παραγωγής θειϊκού και νιτρικού οξέος, για την κατασκευή δυναμίτιδας και λοιπών εκρηκτικών υλών

- Το 1891 κατασκευάζονται συνεργεία κατασκευής σκαγιών, εκλογικών σφαιριδίων, θειϊκού σιδήρου και θειϊκού καλίου

- Το 1898 προστίθεται συνεργείο κατασκευής στουπετσιού (ανθρακικός μόλυβδος) και πλήρες χυτήριο για την κατασκευή χυτοσιδηρών και ορειχάλκινων αντικειμένων.

· Το 1908 η εταιρεία που ονομάζεται πλέον «Ελληνικό Πυριτιδοποιείο Χημικών & Βιομηχανικών Προϊόντων», συγχωνεύεται με μικρή εταιρία όπλων και φυσιγγίων των αδελφών Μαλτσινιώτη, και δημιουργείται η Εταιρία Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου, με τα αρχικά ΕΕΠΚ ή ΕΠΚ, η πρώτη πολεμική βιομηχανία της χώρας, κατασκευάζοντας σχεδόν αποκλειστικά τα πυρομαχικά του Ελληνικού Στρατού.

· Το 1924 η Ελληνική Κυβέρνηση επιχειρεί μέσω της Εθνικής Τράπεζας την αναζωογόνηση της εταιρείας, με την συμμετοχή σ' αυτήν της Εθνικής Τράπεζας, της Τράπεζας Βιομηχανίας (Επαμεινώνδας Χαρίλαος) και του Πρ. Μποδοσάκη, χωρίς επιτυχία.

· Το 1934, η Εθνική Τράπεζα μεταβιβάζει στον επιχειρηματία Πρόδρομο Μποδοσάκη, την κυριότητα των μετοχών της στην εταιρεία και χρηματοδοτεί την ίδια, για να προβεί στις αναγκαίες επενδύσεις και τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού της

· Στις αρχές του 1937 ο Πρ. Μποδοσάκης απορροφά την υπό εκκαθάριση «ΑΕ Οπλουργεία και Οβιδουργεία», η οποία είχε δημιουργηθεί ανεξάρτητα το 1925 με μετόχους την Εθνική Τράπεζα, τους Πρ. Μποδοσάκη, Επ. Χαρίλαο (βιομήχανο του Κύκλου της Ζυρίχης) και Νικ. Σπηλιωτάκη (μεγαλομέτοχο της Τράπεζας Αθηνών και του Πυριτιδιποιείου-Καλυκοποιείου, αλλά αποδείχθηκε θνησιγενής και σταμάτησε τις εργασίες της δυο χρόνια αργότερα.

Παράλληλα, ο Πρ. Μποδοσάκης αγοράζει εκτάσεις στην Βλύχα της Ελευσίνας, και δημιουργείται η γνωστή εταιρεία ΠΥΡΚΑΛ.

Το Πυριτιδοποιείο του Αιγάλεω σταμάτησε τη λειτουργία του, το 1964 και πολλά από τα μηχανήματά του μεταφέρθηκαν στα εργοστάσια της ΠΥΡΚΑΛ στην Ελευσίνα και στο Λαύριο.

Πέντε χρόνια μετά το τέλος της λειτουργίας του (1970) η έκταση περιήλθε στην ιδιοκτησία του δημοσίου, με αποτέλεσμα να κατεδαφιστούν τα κτίρια και ο χώρος να μετατραπεί σε άλσος, εντός του οποίου έχουν κατασκευασθεί σχολεία, αθλητικά κέντρα καθώς και το Τεχνολογικό Ίδρυμα Αθηνών. Τα μόνα που απέμειναν σήμερα είναι η περιφραγμένη είσοδος προς τα υπόγεια, ο υδροσυλλέκτης του πρώην εργοστασίου και η υψικάμινος.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

- Ε. Αγαπητού, Φ. Καράμπελα, Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω στον χώρο και στον χρόνο, Έκδ. ΓΟΡΔΙΟΣ, 2016, Αθήνα

Το Μπαρουτάδικο στο Αιγάλεω που «γέννησε» την ΠΥΡΚΑΛ....

Ιστορίες από το Μπαρουτάδικο

- Ιστολόγιο στο f/b του Πολιτιστικού Συλλόγου Αιγάλεω "ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ"

- http://urbanspeleology.blogspot.com/2013/07/blog-post_28.html

- Ν. Νικολαΐδη,To Αλφαβητάρι του Αιγάλεω, μια πόλη μια ιστορία, Έκδ. Ιστορικό Λαογραφικό Οικομουσείο Αιγάλεω-"Ι.Λ.Ο.Α."

-https://sinialo.espiv.net/xartogtafontas-tin-anaplasi-tou-kentrou-tou-aigaleo/

- Ντοκιμαντερ, Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω

-Κ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940 , από την σελίδα Φίλοι του ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ

Όνομα καταγραφέα*: Μαρία Δανιήλ

Ημερομηνία καταγραφής**: 18-11-2019

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Εικ. 1, Η συνολική έκταση του Μπαρουτάδικου.
Πηγή: Ντοκιμαντέρ, Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω, https://www.youtube.com/watch?v=yUUJq5Ovl2c

Εικ.2, Τα καλυκοποιείο των αδελφών Μαλτσινιώτη. Πηγή: Πανελλήνιον Λεύκωμα,
Ντοκιμαντέρ, Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω,

Εικ.3, Συνεργείο παρασκευής αιθέρος, 1940.
Πηγή: Κ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940

Εικ.4, Λέβητες οξυμίγματος νιτρώσεως, 1940.
Πηγή: Κ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940

Εικ.5, Χημικά εργαστήρια, 1940.
Πηγή: ΕΚ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940

Εικ.6, Λεβητοστάσιο, 1940.
Πηγή: Κ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940

Εικ.7, Συνεργείο αναλήψεως ατμών οινοπνεύματος-αιθέρος, 1940.
Πηγή: Κ.Π.ΚΑΡΥΔΗΣ, "Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΕΙΟΥ ΑΕ, 1874 – 1939", ΑΘΗΝΑ 1940