Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.
Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.
|
Όνομα: ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ "Κ.ΠΕΡΔΙΚΑΡΗ Α.Ε."
|
Είδος:
|
Αρχική Χρήση:
|
Εξοπλισμός:
|
Κατάσταση: Απομεινάρια στοών
|
Επανάχρηση:
|
Περιοχή: ΣΕΡΡΕΣ
|
Πληροφορίες:
Ιστορικά στοιχεία
Όπως μας πληροφορούν, η Στατιστική Υπηρεσία και το τότε Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας3 , αμέσως μετά την απελευθέρωση των Σερρών από την οθωμανική κατάκτηση του 1912-13, κάπου εκεί στα 1916, εκδηλώθηκε ιδιωτικό ενδιαφέρον έρευνας, εξόρυξης και εκμετάλλευσης του σερραϊκού λιγνίτη. Ένα τοπικό όμως δημοσίευμα της εφημερίδος «Ερμής» της Μακεδονίας κάνει λόγο για εκμετάλλευση λιγνίτη στις περιοχές «Κατακονός» και «Μονόσπιτων» κατά το έτος 18794 .
Πέντε-έξι κύριες οικογενειακές επιχειρήσεις δραστηριοποιήθηκαν γύρω από την πόλη των Σερρών και δύο στο Παγγαίο:
α) Τα Λιγνιτωρυχεία «Κ.ΧΑΤΖΗΔΗΜΟΥ & ΣίαΑ.Ε.», στην τοποθεσία Βιρός,
β) Τα Λιγνιτωρυχεία «Κ. ΠΕΡΔΙΚΑΡΗ Α.Ε.», στην κοιλάδα Αγίου Γεωργίου,
γ) Τα Λιγνιτωρυχεία «Λ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Α.Ε.», στην τοποθεσία Αγίας Βαρβάρας, μεταξύ Λευκώνα και Σερρών προς τον οικισμό Μετοχίου,
δ) Τα λιγνιτωρυχεία Γ. ΔΟΡΚΟΦΥΚΗ-ΗΛ. ΛΑΥΡΕΝΤΙΑΔΗ, στις τοποθεσίες «Κιόσια» στην κοίτη του χειμάρρου Αγ. Αναργύρων και Λευκώνα,
ε) Τα ονομαζόμενα Δημόσια ή Εθνικά Λιγνιτωρυχεία Παγγαίου, με εκμετάλλευση «Π. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Α.Ε.» στην Κοινότητα Ηλιοκώμης,
στ) Τα Δημόσια Λιγνιτωρυχεία Παγγαίου, με εκμετάλλευση «ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΗΜ ΜΙΧΑΗΛ Α.Ε.» στην Κοινότητα Κορμίστας.
Τα ίδια ως άνω επιχειρηματικά σχήματα, διατήρησαν για δεκαετίες την βασική επωνυμία τους, κυρίως των α, β, γ και ε, επειδή ήταν κατά βάση οικογενειακής μορφής και εισέρχονταν στη διοίκηση νέα πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος. Το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος παραχωρούσε τη χρήση και εκμετάλλευση - όχι την κυριότητα γης - του εθνικού μεταλλευτικού ορυκτού πλούτου - πλην εξαιρέσεων βέβαια - σε ιδιώτες, σύμφωνα με τη νομοθεσία εμπράγματου δικαιώματος ή σύμφωνα με τη διαδικασία των ανταλλάξιμων, καθώς και με τη διαδικασία δημοπρασίας
Παραγωγική δυναμικότητα
Τα παραστατικά στοιχεία που βρέθηκαν στους φακέλους των Γ.Α.Κ.- Αρχεία Σερρών (κυτία 42 και 50) και της Α΄ Δ.Ο.Υ., Σερρών, σε συνδυασμό και με τις μαρτυρίες προσώπων, τεκμηριώνουν ότι η παραγωγική δυναμικότητα ενός λιγνιτωρυχείου μετά το 1949 (χρονολογία σημειολογική μετά τη λήξη του εμφυλίου, τότε που ανασυγκροτούνταν το Κράτος και άρχισαν να τηρούνται επίσημα στοιχεία), ανέρχονταν με διακυμάνσεις από έτος σε έτος έως το 1967, σε 15 έως 30 τόνους ημερησίως. Με οργανωμένη εκμετάλλευση πολλών ταυτόχρονα στοών σε ένα λιγνιτωρυχείο, μπορούσε να φθάσει και τους 40 τόνους. Συνεπώς η συνολική ημερήσια παραγωγή λιγνίτη όλων των μονάδων στο νομό, ανέρχονταν από 60 έως 100 τόνους ημερησίως, με τις ανάλογες βέβαια διακυμάνσεις που επηρεάζονταν είτε από τα κοιτάσματα είτε από τις προοπτικές διάθεσης της παραγωγής είτε από οικονομικούς παράγοντες. Τα λιγνιτωρυχεία μετά το 1950, όταν η ανάπτυξη της χώρας έπαιρνε την ανιούσα, γνώρισαν τη μεγαλύτερη άνθιση και εργάζονταν κανονικά όλο το έτος και όλο το 24ωρο σε τρεις βάρδιες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Ι.Κ.Α. των βιβλίων ημερομισθίων και της Α΄ Δ.Ο.Υ. Σερρών (φάκελος Περδικάρη), αλλά και από προσωπικές μαρτυρίες ανθρακωρύχων (Χρήστος Μπατσούκας κ.ά.). Η ετήσια συνολική παραγωγή λιγνίτη στο νομό εκτιμάται με συνδυαστική επεξεργασία των ευρεθέντων στοιχείων των τεσσάρων βασικά μονάδων (στοιχεία για την παραγωγική δραστηριότητα της επιχείρησης Γ. Δημ. Μιχαήλ δεν βρέθηκαν), ότι ανέρχονταν γύρω στους 30.000 τόνους. (100 τόνους ημερησίως Χ 300 ημ.=30.000 τόνους) Μια δημοσιογραφική όμως αναφορά του έτους 1928 μας πληροφορεί ότι τα λιγνιτωρυχεία με το χαρακτηριστικό τούρκικο όνομα «Ταχταμπίτ» των Αφών Παπαντωνίου, είχαν, υπό προϋποθέσεις βέβαια, τη δυνατότητα να παράγουν έως και 100 και 200 ακόμη τόνους λιγνίτη ημερησίως, με θερμαντική ισχύ 6.288 θερμίδες –Calorie (6.288 θερμ./χιλιόγραμμο). Αναφέρεται μάλιστα ότι τα λιγνιτωρυχεία «Παπαντωνίου» μετείχαν και στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το έτος 1927. Πιο συντηρητικά όμως στοιχεία για την προπολεμική παραγωγικότητα των λιγνιτωρυχείων μας αναφέρει ο Γερμανός στρατιωτικός γεωλόγος μελετητής Erlangen B.v. Freyberg. Γράφει ότι, στο νομό Σερρών ανέρχονταν σε 50 -260 τόννους ετησίως και από το 1920 -1942 σε 350.000-400.000 συνολικά τόννους λιγνίτη. Άλλα στοιχεία, μόνο από τα λιγνιτωρυχεία Ταχταμπίτ κληρονόμων Δ. Παπαντωνίου, μιλούν για παραγωγή στο ίδιο περίπου διάστημα 1923-1944, 344.000 τόννων. Είναι αλήθεια ότι η εκμετάλλευση προπολεμικώς ήταν αποσπασματική και δεν ήταν μηχανοποιημένη, και για το λόγο αυτό χαμηλής παραγωγικότητας. Θα περίμενε κανείς ότι η εκμετάλλευση του λιγνίτη θα σταματούσε ή θα περιοριζόταν στα χρόνια της γερμανικής και βουλγαρικής κατοχής 1941-44, όπως συνέβαινε με πολλές άλλες δραστηριότητες. Αντιθέτως, τα λιγνιτωρυχεία των Σερρών λειτούργησαν σχεδόν κανονικά, προστατεύονταν από τους Γερμανούς και φρουρούνταν για να λειτουργούν υπέρ αυτών, επειδή ήταν απαραίτητος ο λιγνίτης στην κίνηση των τρένων, στη θέρμανση δημόσιων κτιρίων, στις βιομηχανίες. Στην ενδιάμεση περίοδο ’42-’44 που το μεγαλύτερο τμήμα του νομού ανατολικά του Στρυμόνα βρέθηκε στην κατοχή των Βουλγάρων, για λίγο διάστημα περιήλθαν στους Βουλγάρους και οι ανθρακωρύχοι εργατοτεχνίτες πληρώνονταν με καπίκια και λέβα. Η αδιάκοπη εκμετάλλευση του σερραϊκού λιγνίτη στη δεκαετία 1940- 1950, εμφανίζεται στον πίνακα που ακολουθεί. (Η απουσία στοιχείων για τα έτη 1940-1944 οφείλεται στην εμπόλεμη περίοδο, για την οποία δεν βρέθηκαν αρχεία).
Σύμφωνα με την πολύ προχωρημένη τότε στον τομέα αυτό βουλγάρικη μεταλλευτική νομοθεσία, οι ανθρακωρύχοι πέραν της καλής αμοιβής τους, ελάμβαναν για το σπίτι τους ζάχαρη, βούτυρο και χοιρινό, δηλαδή τροφές για τη στήριξη της υγείας τους. Χαρακτηριστικές είναι και πρέπει να αναφερθούν, δύο σημαντικές μαρτυρίες. Η πρώτη αφορά το μποϊκοτάζ που έκαναν οι ίδιοι οι ανθρακωρύχοι προκειμένου να μην περιέλθει η παραγωγή στους Βουλγάρους. Η δεύτερη αφορά κάποιο είδος ελευθερίας –ασυλίας που απολάμβαναν οι ανθρακωρύχοι από τους κατακτητές Γερμανούς, όταν τους σταματούσαν περίπολοι στο δρόμο για έλεγχο και αυτοί τους επιδείκνυαν την κάρτα ανθρακωρύχου. Η κύρια ποιότητα του παραγόμενου στις Σέρρες λιγνίτη ήταν η υποκατηγορία «ξυλίτης λιγνίτης», φτωχός βέβαια σε άνθρακα, αλλά με μεγάλη υγρασία και 6.500 Th/Kgr. Το χρώμα του ήταν κιτρινοκάστανο με ευδιάκριτο τον ξυλώδη ιστό του. Άλλες κατηγορίες λιγνίτη, όπως η τύρφη, υπήρχαν στην Εύβοια και στην Καβάλα, οι δε ανθρακίτες έρχονταν από το εξωτερικό. Ως γνωστόν, τα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιγνιτών βρίσκονται στην Πτολεμαΐδα και Μεγαλόπολη.
Το 1942, Με την βουλγαρογερμανικη κατοχή, μαζι και με αλλα φτωχα παιδια,μαζευα κομματακια "πετροκαρβουνου", απο τα μπαζα, που εβγαζαν τα βαγονετα, μεσα απο την "γαλαρια". Ημουν 8 χρονων παιδι και επρεπε να περασω, φορτωμενος στην πλατη, το γεματο τσουβαλακι, μεσα απο τον ξεροπόταμο ,που έρρεε κατεβαινοντας απο βορα, πατωντας εδω κι΄εκει, πανω στις πετρες, που βρισκονταν μεσα στο ρυχο και κρυσταλλινο νερο.Το "τσαϊ" ,οπως λεγοταν ή λεγεται, ακομα! Και ηταν χειμωνας! Τα Λιγνιτορυχεια, Περδικαρη και Παπαντωνίου, (αν θυμαμαι σωστα ) το ονομα, αυτου του λιγνιτορυχειου, ηταν μεσα σ΄αυτη την κοιλαδα και ηταν τοτε μακρια απο την πολη, πισω απο την λοφοσειρα, που βρισκοταν στα βορεια των Σερρών!
Πηγή : προφορική μαρτυρία κου Ευ.Παπαναστασίου από την σελίδα
ΣΕΡΡΕΣ Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ (ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ) |
|
|
Όνομα καταγραφέα*: ΔΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΑΣΚΟΥΔΗΣ
|
Ημερομηνία καταγραφής**: 2016
|
* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.
**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.
***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.
Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς
|
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
| Φωτογραφικό αρχείο κου Δ.Τασκούδη, 2016 |
 |
 |
| Πηγή : ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΣΧΟΣ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΙΟΒΑΝΗΣ, "ΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝOMOY ΣΕΡΡΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1950", ΠΡΑΚΤΙΚΑ Β' ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, "ΟΙ ΣΕΡΡΕΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ", Α' ΤΟΜΟΣ , ΣΕΡΡΕΣ 2013 Τοπογραφικό διάγραμμα Δήμου Σερρών λιγνιτοφόρων περιοχών πόλεως Σερρών |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου