ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΠΝΟΚΟΠΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΠΝΟΚΟΠΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Καπνοκοπτήριο

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Δεν διασώζεται

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: Αθήνα

Το Α΄ Δημόσιο Καπνεργοστάσιο ή Καπνοκοπτήριο της Αθήνας, συστήθηκε σε εφαρμογή του Ν. ΑΡΚΣΤ΄ της 27-4-1883 «περί επιβολής δικαιώματος επί του καταναλισκομένου καπνού» (ΦΕΚ 188/Α/10-5-1883), ως Καπνεργοστάσιο Α΄ τάξης, σύμφωνα με το Δ/γμα της 14ης Νοεμβρίου του 1883 (ΦΕΚ 421/Α/10-10-1883). Το αρχικό κτήριο κατασκευάστηκε το 1887, σε οικόπεδο του Δημοσίου, στο τότε οικοδομικό τετράγωνο που περικλειόταν από τις οδούς Αριστοτέλους, Στουρνάρη, Αχαρνών και Αβέρωφ, με πρόσωπο στην οδό Αριστοτέλους 6-8, στη θέση του σημερινού Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Επρόκειτο για ένα επίμηκες κτήριο με ισόγειο και ένα όροφο, στεγασμένο με κεραμοσκεπή, που πρωτοεμφανίζεται στο τοπογραφικό σχέδιο του Αθ. Γεωργιάδη του έτους 1908. Γρήγορα όμως αποδείχθηκε ότι δεν ικανοποιούσε τις ανάγκες της εποχής και το 1902 ενοικιάστηκαν από τον διευθυντή του εργοστασίου κ. Ι. Ορλώφ, δύο παραπλήσιες κατοικίες στην οδό Ηπείρου. Το 1903 μετά από πυρκαγιά που αποτέφρωσε ένα τμήμα του εργοστασίου, αποφασίστηκε από τον Πρωθυπουργό Δηλιγιάννη η οριζόντια διεύρυνση του κτηρίου, ενώ το 1909, το κτήριο επεκτάθηκε ξανά με την προσθήκη ενός ορόφου στη νότια πλευρά του, για την εγκατάσταση του πρώτου Καπνεργοστασίου Διαμετακομίσεως στην Αθήνα. Για το σκοπό αυτό εγκρίθηκε με τον Ν. ΓΤΟΘ΄ (3379) από το Υπουργείο Εσωτερικών, αναπληρωματική πίστωση 23.000 δρχ (ΦΕΚ 243/Α/17-10-1909).Οι επεκτάσεις αυτές είναι εύκολα διακριτές συγκρίνοντας τα τοπογραφικά σχέδια της εποχής και τη μοναδική φωτογραφία του κτηρίου που μας είναι γνωστή. Το εργοστάσιο καταστράφηκε από πυρκαγιά που εκδηλώθηκε την 24-3-1928 και θεωρήθηκε από τις αστυνομικές αρχές ως εμπρησμός. Προσωρινά στεγάστηκε σε υπόστεγο που κατασκευάστηκε πρόχειρα και αργότερα κατέλαβε τη νότια αποθήκη του νέου κτηρίου του Τελωνείου Αθηνών που είχε κτιστεί μεταξύ των σταθμών Λαρίσης και Πελοποννήσου. Μετά το 1930 μεταφέρθηκε στο Καπνεργοστάσιο της σημερινής οδού Λένορμαν που μόλις είχε αποπερατωθεί. Το αποτεφρωμένο εργοστάσιο κατεδαφίστηκε τελικά το 1939 και στη θέση του κτίστηκε το κτήριο του τότε Υπουργείου Υγιεινής και Αντιλήψεως, σε σχέδια των μηχανικών του Υπ. Διοίκησης Πρωτευούσης Πλουμιστού και Τσολάκη.

Βιβλιογραφία-Πηγές: 1.     Ερευνητικό πρόγραμμα «Διερεύνηση δυνατοτήτων αποκατάστασης και ένταξης νέας χρήσης στο Παλαιό Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν στην Αθήνα» που ανατέθηκε στις Σχολές Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, από τη Βουλή των Ελλήνων, το 2008. 2.     Δανιήλ Μ., εισήγηση στο επιστημονικό συνέδριο Ινστιτούτου Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας καπνού, Ο καπνός στην ιστορία: οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις, με θέμα «Τα καπνεργοστάσια της Αθήνας, Διατήρηση της μνήμης που χάνεται», Καβάλα 7-9 Δεκεμβρίου 2018. 3.  Χαριτάτου Μ., Γιακουμάκη Π., Η ιστορία του Ελληνικού Τσιγάρου, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1997

Όνομα καταγραφέα*: Μαρία Δανιήλ

Ημερομηνία καταγραφής**: 15-12-2018

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

 

Εικ.1 Το Δημόσιο Καπνοκοπτήριο της οδού Αριστοτέλους,Αθήνα. Πηγή: Χαριτάτου Μ., Γιακουμάκη Π., 
Η ιστορία του Ελληνικού Τσιγάρου, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1997

Εικ.2 Απόσπασμα χάρτη Αθηνών του Αθ. Γεωργιάδη (1908), όπου απεικονίζεται
μέσα στον κύκλο, αρχική διάταξη του Καπνοκοπτηρίου της οδού Αριστοτέλους. 

Εικ. 3 Απόσπασμα από εφημ. ΕΜΠΡΟΣ, 10-5-1902

Εικ.4 Απόσπασμα από εφημ. ΕΜΠΡΟΣ  20-3-1928

Εικ.5 Απόσπασμα από εφημ. ΕΜΠΡΟΣ  30-3-1928