Βιομηχανικό
Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.
Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής
κληρονομιάς.
|
Όνομα: «Κυλινδρόμυλος & Μακαρονοποιία Δήμητρα» / « Βιομηχανική Εταιρεία Σταματίου»: (VESTA)
|
Είδος: Βιομηχανία
|
Αρχική
Χρήση: Αλευρόμυλος
|
Εξοπλισμός: Δεν Σώζεται
|
Κατάσταση: Εγκαταλειμμένο
|
Επανάχρηση: -
|
Περιοχή: Παραλία Κύμης Ευβοίας
|
Πληροφορίες:
Το συγκρότημα του κυλινδρόμυλου είναι κτισμένο σε
ενιαίο οικόπεδο που έχει συνολική έκταση 2.200τμ.. Χωροθετείται σε κομβικό σημείο
του οικισμού, στην συμβολή των δύο βασικότερων οδικών αρτηριών της περιοχής,
της επαρχιακής οδού που ενώνει την πόλη της Κύμης με τον οικισμό της Παραλίας
και της επαρχιακής παραλιακής οδού Αγ. Γεωργίου που συνδέει τους οικισμούς
Πλατάνας και Οξυλίθου. Απέναντι από το σημείο αυτό βρίσκεται η μεγάλη πλατεία
του λιμανιού, η οποία κατακλύζεται από τραπεζάκια από τις γειτονικές
ταβέρνες, ουζερί και καφετέριες. Το βιομηχανικό συγκρότημα άρχισε να κτίζεται
πιθανότατα, το 1869 από συνεταιρισμό Κυμαίων ναυτικών και εμπόρων όταν η
ναυτιλιακή δραστηριότητα του τόπου άρχισε να παρακμάζει. Τα παλαιότερα κτίρια
του συγκροτήματος (Κ1, Κ2, Π1) και τα σπίτια (Σ1, Σ2, Σ3) κτίστηκαν
πιθανότατα από ανώνυμα συνεργεία της εποχής εκείνης πάνω σε σχέδια που έφεραν
οι ιδιοκτήτες από την Ευρώπη προσαρμοσμένα στις τοπικές λειτουργικές ανάγκες
και στα ντόπια υλικά. Στην Ευρώπη, από τα μέσα του 18ου αιώνα, έχει αρχίσει
να αναπτύσσεται μια αξιόλογη βιομηχανική αρχιτεκτονική που εκτός άλλων
συναφών κτιρίων οδήγησε στην δημιουργία μιας προσεγμένης λειτουργικά και
μορφολογικά τυπολογίας κτιρίων κυλινδρόμυλων που διατηρήθηκε μέχρι το τέλος
του 19ου αιώνα. Η επιβλητική σε κλίμακα μορφή ενός συγκροτήματος
κυλινδρόμυλου αντανακλά πίστα στις διαφορετικές λειτουργίες των κτιρίων του:
η αποθήκευση του σταριού, η πορεία του με αγωγούς μέχρι τους χώρους
αλέσματος, η επεξεργασία, το άλεσμα και στην συνέχεια η συσκευασία του
αλευριού σε τσουβάλια και η φύλαξη, όλες αυτές οι λειτουργίες μαζί με το
σπίτι του ιδιοκτήτη, αναπτύσσονται γύρω από μια αυλή για το φόρτωμα και το
ξεφόρτωμα των πρώτων υλών και των προϊόντων πάντα κοντά σ’ ένα σταυροδρόμι ή
σ’ ένα λιμάνι για τη μεταφορά. Το συγκρότημα του κυλινδρόμυλου της Παραλίας
σαφώς ανήκει στην ίδια κατηγορία με τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα κυλινδρόμυλων
του 19ου αιώνα: σε κλίμακα, διάταξη λειτουργιών, σχήμα κατόψεων, διαμόρφωση
όψεων, ακόμη και μορφολογικών λεπτομερειών. Το ακριβές έτος που ξεκίνησε η
λειτουργία του συγκροτήματος δεν μας είναι γνωστό, καθώς η χρονολογία «1887»
που βρίσκεται στο κλειδί της ανατολικής κεντρικής εισόδου του κτιρίου Κ2,
αφορά πιθανότατα το κτίριο και όχι το συγκρότημα.
Σε αγωγή του 1894¹ με την οποία ο Ν. Κάραλης, ζητάει από τον αρτοποιό Δημήτριο Ματόπουλο την εξόφληση παλαιότερου χρέους αναφέρεται ότι οι δύο έχουν «λογαριασθεί» για τις αγορές αλεύρων εκ μέρους του Ματόπουλου μέχρι της 5ης Νοεμβρίου 1885. Επίσης, αναφέρονται αναλυτικά οι ποσότητες αλεύρων και άλλων ειδών που πήρε επί πιστώσει ο Ματόπουλος από τον ατμόμυλο τα έτη 1886 και 1887. Ο ατμόμυλος επομένως λειτουργούσε πριν από το 1887. Η γκάμα των πρώτων προϊόντων του περιλάμβανε αλεύρι, σιμιγδάλι και πίτουρο. Στη δεκαετία του 1890 αναφέρεται ότι λειτουργούν στην Κύμη δύο ατμόμυλοι: αυτός του Ν. Χ. Κάραλη και ο ατμόμυλος των «Ν. Α. Παπανικολάου και Σίας»². Στοιχεία για τον δεύτερο ατμόμυλο δυστυχώς δεν υπάρχουν, όμως, ο Γιάννης Αντώνιου (Πετιτσούνας) σε ένα χρονογράφημα του, γραμμένο στα τέλη της δεκαετίας του 1950, μιλάει για την «από πείσμα κατασκευή των δύο ατμόμυλων, που έγινε αφορμή να παρασυρθούν σε πτώχευση και κατάρρευση όλοι οι παλιοί νοικοκυραίοι της Κούμης»³. Η φράση αναφέρεται περισσότερο στον Ν. Α. Παπανικολάου (πρόκειται μάλλον για τον διατελέσαντα και δήμαρχο Κύμης, πατέρα του διάσημου γιατρού), του οποίου ο ατμόμυλος κάποια στιγμή έκλεισε. Γύρω στο 1910 ο ατμόμυλος του Ν. Χ. Κάραλη αποτελεί πλέον συνιδιοκτησία των Δ. Σταματίου, Ν. Κάραλη και Μαρίνου. Το τρίτο μερίδιο «απορροφάται» μέχρι το 1930 από τα υπόλοιπα δύο. Ο ατμόμυλος της Παραλίας 4 δουλεύει με σκληρό στάρι που έρχεται από την Μακεδονία. Παράλληλα οι ιδιοκτήτες του εμπορεύονται κρασιά και λάδι. Δεν είναι γνωστό πότε η γκάμα των παραγόμενων προϊόντων διευρύνεται προς τα είδη μακαρονοποιίας. Πάντως το 1935 σε διαφήμιση καταχωρημένη στον «Εμποροβιομηχανικό οδηγό της Ελλάδος» ο μύλος αναφέρεται ως «Κυλινδρόμυλος & Μακαρονοποιία». Η φίρμα της επιχείρησης είναι σύμφωνα με την ίδια καταχώρηση «Δήμητρα», ενώ το σιτάρι που χρησιμοποιείται προέρχεται και από το εσωτερικό, αλλά και από το εξωτερικό. Παράλληλα με τη μακαρονοποιία στα πίσω κτίρια του συγκροτήματος στεγαζόταν από το 1923 έως το 1940 μια επιχείρηση κατασκευής «προ-φορμών» τσιμπουκιών για εξαγωγή. Πιθανόν από τις αρχές του 1930 ο ατμόμυλος άρχισε να λειτουργεί με ηλεκτρογεννήτρια. Περίπου το 1940 το μερίδιο Κάραλη περιέχεται στην οικογένεια Σταματίου. Στην Κατοχή ο μύλος θα παραμείνει κλειστός. Μετά την απελευθέρωση θα επαναλειτουργήσει με την ίδια δομή μέχρι το 1955, οπότε γίνεται εκσυγχρονισμός του εργοστασίου σε μεγάλη κλίμακα, με την συνεργασία Ιταλών τεχνικών. Η Παρασκευή ζυμαρικών για την οποία ως τώρα χρησιμοποιείτο χειροκίνητη πρέσα αυτοματοποιείται. Το 1955 επίσης ο μύλος συνδέεται με το δίκτυο της ΔΕΗ με το οποίο η ίδια η Κύμη συνδέεται μόλις δύο χρόνια αργότερα. Η γκάμα των προϊόντων διευρύνεται και πλέον με την νέα φίρμα «VESTA» (Βιομηχανική Εταιρεία ΣΤΑματίου), τα προϊόντα του μύλου διακινούνται σε όλη την Ελλάδα καταλαμβάνοντας σημαντικό μέρος της αγοράς ζυμαρικών. Η «VESTA» είναι αυτή την εποχή ανταγωνίστρια της «Μ.ISKO», καθώς οι άλλες γνωστές σήμερα ελληνικές εταιρίες ζυμαρικών κάνουν τότε τα πρώτα τους βήματα. Για να ανταποκριθεί στη μεγάλη ζήτηση ζυμαρικών το εργοστάσιο δουλεύει με τρείς βάρδιες. Εργάζονται δε σε αυτό, μαζί με τους οδηγούς των αυτοκινήτων, γύρω στα 150 άτομα. Το 1964 σταμάτησε η λειτουργία του λόγω καταστροφής του από πυρκαγιά που προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα. Καθώς οι πέντε όροφοι του κτιρίου χωρίζονταν μεταξύ τους μόνο με ξύλινα πατώματα, η φωτιά κατέστρεψε τα πάντα εκτός από τους εξωτερικούς τοίχους. Μάλιστα το εργοστάσιο δεν ήταν ασφαλισμένο επειδή οι ασφαλιστικές εταιρίες, με δεδομένη την ξύλινη κατασκευή χωρισμάτων, αρνούνταν να το ασφαλίσουν. Έτσι πέρα από την τεράστια υλική ζημιά, η απασχόληση στην περιοχή της Κύμης μετά το κλείσιμο του λιγνιτωρυχείου στο Έντζι το 1962 και σε διάστημα λιγότερο των δύο χρόνων δέχτηκε ένα δεύτερο χτύπημα. Πέντε από τα κτίρια του συγκροτήματος του κυλινδρόμυλου χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα - το μακαρονοποιείο (Κ1), ο κυλινδρόμυλος (Κ2) και τα τρία σπίτια (Σ1, Σ2, Σ3) - στις 13 Μαΐου 1987 5. Σήμερα ως ιδιοκτήτες του κυλινδρόμυλου φέρονται οι εξής: Δημήτρης Σταματίου, Ελένη Σταματίου και Μαρίνα Πατρώνη. Το 1988 εκπονήθηκε Διπλωματική Εργασία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο από τις Δήμητρα Ευσταθίου και τη Μαρία Κοχειλά, με τίτλο: “Ξενοδοχείο στην Κύμη (επανάχρηση παλιού κυλινδρόμυλου) “. Το 1993 πραγματοποιήθηκε μια μελέτη από τον αρχιτέκτονα μηχανικό Γ. Πατρώνη με σκοπό την ανακαίνιση του κυλινδρόμυλου και την μετατροπή του σε ξενώνα αλλά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ καθώς κρίθηκε ασύμφορη η εφαρμογή της. Τα σχέδια της αποτύπωσης αυτής της μελέτης χρησιμοποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν στα πλαίσια της παρούσας πτυχιακής εργασίας. Το 2001 εκπονήθηκε Διπλωματική Εργασία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο από την Ελένη Γεωργούλη, με τίτλο: “Αποκατάσταση και επανάχρηση βιομηχανικού συγκροτήματος κυλινδρόμυλου στην Κύμη Ευβοίας”. Το 2007 εκπονήθηκε Διπλωματική Εργασία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο από την Ελένη Σαπουτζή, με τίτλο: “Επανάχρηση του παλιού κυλινδρόμυλου στην παραλία Κύμης”. |
Βιβλιογραφία-Πηγές:
|
Όνομα
καταγραφέα*: Άκρατ Αριστείδης, Nίκος Ζέφυρος
|
Ημερομηνία
καταγραφής**: 20-04-2018
|
*
αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.
**ημερομηνία
που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.
***οι
φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.
Ευχαριστούμε για τη
συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς
|
 |
| Η ζωή στην Κύμη και την Εύβοια μέσα από εικόνες |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Η ζωή στην Κύμη και την Εύβοια μέσα από εικόνες |
 |
| προσωπικό αρχείο κου Νικόλαου Ζέφυρου |
 |
| φωτογραφικό αρχείο πολιτιστικού συλλόγου Ανδρωνιάνων |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου