ΒΙ.Δ.Α. - ΒΙομηχανικά Δελτία Απογραφής: Υφαντουργείο Χατζηλαζάρου & Σιας - "Έρια", Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρεία Ναούσης

Κυριακή 25 Μαρτίου 2018

Υφαντουργείο Χατζηλαζάρου & Σιας - "Έρια", Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρεία Ναούσης

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Υφαντουργείο Χατζηλαζάρου & Σιας - "Έρια"

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Εριουργία

Εξοπλισμός: Δεν σώζεται

Κατάσταση: Επανάχρηση

Επανάχρηση: Πολιτιστική χρήση

Περιοχή: Νάουσα

Πληροφορίες:

"...Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα έχει κάνει εντυπωσιακή είσοδο στη οικονομία της Μακεδονίας η κλωστοϋφαντουργία. Η περιοχή των καταρρακτών (Νάουσα, Έδεσσα και Βέροια) με την άφθονη δωρεάν ενέργεια θα γίνει ο κατ’ εξοχήν βιομηχανικός πόλος της αυτοκρατορίας. Μερικοί πρωτοπόροι Ναουσαίοι επιχειρηματίες ιδρύουν εκεί τις πρώτες βιομηχανίες βάμβακος ανατρέποντας την οικονομική ιεραρχία της περιοχής. Ο Περικλής Χατζηλαζάρου αντιλαμβάνεται ότι η βιομηχανία είναι το μέλλον. Μαζί με τον τραπεζίτη Δημοσθένη Αγγελάκη, τον Αθανάσιο Μακρή και άλλους επενδυτές σχηματίζει την ομόρρυθμο εταιρεία “Χατζηλαζάρου, Αγγελάκης και Σία” με στόχο την ίδρυση μιας κάθετης μονάδας επεξεργασίας μαλλιού στη Νάουσα. Το εργοστάσιο κατασκευάζεται σε σχέδια του Ξενοφώντα Παιονίδη το 1908, χρονιά κατά την οποία ο Περικλής παραιτείται τόσο από την θέση του υποπροξένου των ΗΠΑ όσο και από το ΔΣ της Τράπεζας Θεσσαλονίκης (Banque de Salonique) και αφοσιώνεται στη νέα δραστηριότητα. Ο Ευστάθιος Στουγιαννάκης σε άρθρο του στο Μακεδονικό Ημερολόγιο (30/5/1910) αναφέρει ότι η ισχύς του εργοστασίου είναι 300 ίππων “παρεχομένη υπό καταρράκτου δι’ υδροκοχλίου (tourbine) αυστριακής κατασκευής· τοιαύτης είναι και τα λοιπά μηχανήματα. Ο δε ηλεκτρισμός ο προς φωτισμόν του χρησιμοποιούμενος παρασκαυάζεται δια μηχανήματος ειδικού 120 Volts. Περιλαμβάνει το εργοστάσιον πέντε τμήματα: 1/ πλύντήριον, ένθα πλύνονται τα έρια, 2/ βαφείον, 3/ κλωστήριον (περιλαμβάνον 1080 ατράκτους), 4/ υφαντήριον και 5/ τμήμα απαρτισμού (φινιρίσματος) ένθα συμπληρούται η παρασκευή του υφάσματος”.
Απασχολεί περί τα 200 άτομα μεταξύ των οποίων και λίγους Ευρωπαίους, ως επί το πλείστον Αυστριακούς, οι οποίοι παρέχουν τεχνικές συμβουλές. “Αλλά δια τούτο ακριβώς είναι αξιέπαινος η εταιρεία Χατζηλαζάρου δια την πρωτοτυπίαν της και το δημιουργικόν πνεύμα. Εξέτρεψε την επιχειρηματικότητα αυτής από της συνήθους του βάμβακος βιομηχανίαν εις νέον είδος, την των ερίων, άγνωστον εις τον τόπον και εις όλον σχεδόν το Κράτος…
Το ποσόν της ετησίας παραγωγής νυν ανέρχεται εις 100.000 μέτρων υφάσματος μαλλίνου πλάτους 1,40 του μέτρου αξίας 35 – 45.000 λιρών.
Το εργοστάσιον Χατζηλαζάρου είναι το πρώτον εις το είδος του· τα προϊόντα αυτού είναι περιζήτητα εν τη αγορά, εφάμιλλα δε των ευρωπαϊκών τοιούτων. Προετιμήθησαν εσχάτως δια τας στρατιωτικάς στολάς επί τοσούτον, ώστε η παραγωγή είναι μικροτέρα της ζητήσεως”. Η άριστη ποιότητα των υφασμάτων οφείλεται και στην άριστη ποιότητα του μαλλιού που προέρχεται κυρίως από την Αδριανούπολη και περιοχές της σημερινής Ρουμανίας. Ο Περικλής είναι πρόεδρος της εταιρείας με γενικό διευθυντή τον Αθανάσιο Μακρή. Το 1911 η εταιρεία αλλάζει μορφή και ονομάζεται “Ανώνυμος Οθωμανική Υφαντουργική Εταιρεία Ναούσης” με κεφάλαιο 40.000 λιρών. Την επόμενη χρονιά με την απελευθέρωση θα μετονομαστεί σε “Έρια, Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρεία Ναούσης” αυξάνοντας κατά 50% το κεφάλαιο της σε 1,5 εκατομμύρια δραχμές. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής αγοράζεται από την οθωμανική και, μετά την απελευθέρωση, από την ελληνική κυβέρνηση για τις ανάγκες του στρατού..."
[από τον ιστότοπο: https://sivenas.wordpress.com/2018/01/]

Παρά τις τόσο καλές και ευνοϊκές προδιαγραφές το εργοστάσιο δεν ευδοκίμησε όπως μαθαίνουμε από την έκθεση προς την Εθνική Τράπεζα στα 1934. Η κακοδιαχείρηση οδήγησε μάλιστα τον Ιούνιο του 1933 την τότε διοίκηση να διακόψει της λειτουργία του εργοστασίου και να το υπενοικιάσει σε τρίτους. Και έτσι στα 1933 η ΕΡΙΑ δόθηκε στην Ο.Ε.Ε. ΒΟΡΡΕΣ ΜΑΡΣΑΝ & ΣΙΑ μαζί με τις εγκαταστάσεις, μηχανήματα και εργαλεία.

Σήμερα στο κτίριο λειτουργεί κινηματογράφος, το CINE-ERIA ενώ είχε σχεδιαστεί η επανάχρηση της "ΕΡΙΑ" σε Κέντρο Τεκμηρίωσης Βιομηχανικής Κληρονομίας και Συνεδριακό Κέντρο. «Όλοι οι χώροι και οι εγκαταστάσεις της "ΕΡΙΑ" είναι ολοκληρωμένοι. Απομένει μόνο η τοποθέτηση εκθεμάτων και συλλογής σπάνιου υλικού από τα εργοστάσια της Νάουσας στον ειδικό εκθεσιακό χώρο ώστε να δοθεί σε πλήρη χρήση. Ήδη με δωρεές συμπολιτών μας - τους οποίους και ευχαριστώ για τις δωρεές του - έχουμε συγκεντρώσει μηχανήματα, εργαλεία, αντικείμενα, φωτογραφίες, έγγραφα κ.ά., που μελετούν ειδικευμένοι επιστήμονες και μουσειολόγοι, ώστε το επόμενο διάστημα να τοποθετηθούν στην "ΕΡΙΑ", διασώζοντας και αναδεικνύοντας την πλούσια βιομηχανική ιστορία της Νάουσας που την έδωσε τον μοναδικό τίτλο, ως το "Μάντσεστερ των Βαλκανίων"». Δημάρχος Νάουσας, κ. Αναστάσιος Καραμπατζού. Από τα εγκαίνια του Πολυχώρου Πολιτισμού "ΒΕΤΛΑΝΣ" (27-Απριλίου 2014).

Δυστυχώς αυτή τη στιγμή, έπειτα από 11 χρόνια που είχε ξεκινήσει η μουσειολογική μελέτη για το Κέντρο Τεκμηρίωσης Βιομηχανικής Κληρονομιάς και 5 χρόνια από τον πανηγυρικό λόγο του δημάρχου, το έργο παραμένει ανενεργό, μουσείο δεν υφίσταται, το αναγνωστήριο με το αρχείο που έχει συγκεντρωθεί δεν χρησιμοποιείται, ο χώρος χρησιμοποιείται για παντός είδους και αμφιβόλου ποιότητας πολιτιστικές δράσεις του Δήμου και ως εκθετήριο κάποιων μη τεκμηριωμένων και τυχαία ριγμένων στο χώρο μηχανημάτων. Δυστυχώς οι ιθύνοντες δεν δείχνουν κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για να πραγματοποιηθεί το αρχικό έργο και ουσιαστικά, οι κινήσεις που γίνονται δείχνουν περισσότερο έλλειψη σχεδιασμού για να γίνει κάτι αξιοπρεπές, σε έναν χώρο που δημιουργήθηκε γι'αυτόν ακριβώς το σκοπό, τη δημιουργία δηλαδή ενός μουσειακού χώρου και ενός Κέντρου Τεκμηρίωσης της Βιομηχανικής Κληρονομιάς της Νάουσας.

Βιβλιογραφία-Πηγές:
Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τραπέζης (ΙΑ/ΕΤΕ), Σειρά Βιομηχανική Πίστη, Σ34, ΑΦ2242

https://sivenas.wordpress.com/2018/01/

https://www.naoussa.gr/news/article2252

https://www.naoussa.gr/indepth/industry/firstfactories.htm

http://www.inaoussa.gr/index.php/health/1712

http://slideplayer.gr/slide/2869834/
https://www.naoussa.gr/en/news/article1224
http://eliaserver.elia.org.gr:8080/lselia/rec.aspx?id=528449

Όνομα καταγραφέα*: Μαριλένα Βακαλοπούλου

Ημερομηνία καταγραφής**: 25/3/2018, 30/1/2019

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς