Κλωστήριο Γρηγόρη Φιλιππάκη στη Μεσαριά Θήρας

Τρίτη 27 Μαρτίου 2018

Κλωστήριο Γρηγόρη Φιλιππάκη στη Μεσαριά Θήρας

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Κλωστήριο Γρηγόρη Φιλιππάκη

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Μεταξουργία

Εξοπλισμός: Δεν σώζεται

Κατάσταση: Δεν διασώζεται

Επανάχρηση: -

Περιοχή: Μεσαριά Θήρας

Πληροφορίες:

Έπειτα από την ερευνητική αποστολή που διεξήχθη στο νησί το 2016 από την ομάδα Αρχείων Τάξις, εντοπίστηκε και κατεγράφηκε παλαιό αρχειακό υλικό που χρονολογείται από τον 19^ο αιώνα και αφορά τη συγκεκριμένη βιομηχανική μονάδα. Πρόκειται για ένα διαβιβαστικό ενός συνημμένου Πίνακα που κλήθηκε να συμπληρώσει και να υποβάλει προς τη Διοίκηση ο Δήμαρχος Καλλίστης το 1894. Ο Πίνακας τιτλοφορούταν «Απογραφή των ατμοκινήτων και υδροκινήτων βιομηχανικών εργοστασίων» του 1894, επρόκειτο δε για μια μία έντυπη φόρμα που καλούνταν κατόπιν εντολών του Νομάρχη να συμπληρώσουν και να υποβάλουν οι τοπικές αρχές κάθε περιοχής. Το συγκεκριμένο τεκμήριο διασώζεται συμπληρωμένο στο δημοτικό αρχείο Θήρας.

Σύμφωνα με αυτό, το συγκεκριμένο κλωστήριο ήταν ατμοκίνητο, βρισκόταν στη Μεσαριά και ως ιδιοκτήτης του εμφανιζόταν ο Γρ. Φιλιππάκης. Ο τελευταίος είχε ταυτόχρονα και την ιδιότητα του μηχανικού, δηλαδή ασχολούταν με την κατασκευή ή/και επιδιόρθωση μηχανών.

Ο λογοτέχνης Φίλιππος Κατσίπης, επικαλούμενος το Θηραίο Λαογράφο του 19ου αιώνα Ιωάννη Κυριακό, παραθέτει μάλιστα μία απολαυστική διήγηση για το βιογραφικό του Γρ. Φιλιππάκη: «Που λέτε, το 1887, υπήρχε στη Μεσαριά ένας μηχανικός ονόματι Γρηγόρης Φιλιππάκης», γράφει, «έκανε τον αγιογράφο, είτανε ρολογάς, (έφτιαξε ένα μεγάλο ρολόι στο καμπαναριό της Αγίας Ειρήνης που χτυπούσε τις ώρες), είχε ασχοληθεί με τα αστρονομικά θέματα και είτανε ο … πρώτος σοσιαλιστής». (πηγή: http://unslimmed40.rssing.com/chan-19846152/all_p1.html)

Ως έτος ίδρυσης της μονάδας εμφανιζόταν το 1888, ενώ στον Πίνακα δηλωνόταν ότι σε αυτήν λειτουργούσαν 200 άτρακτοι. Η λειτουργία του κλωστηρίου ήταν συνεχής καθόλη τη διάρκεια του έτους, με διακοπές μόνο στις γιορτές.

Τα στοιχεία που αφορούσαν το έμψυχο δυναμικό είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Το προσωπικό ανερχόταν σε 20 τακτικούς και 20 εκτάκτους εργαζομένους. Από τους 20 μόνιμους εργαζομένους, οι γυναίκες αποτελούσαν την συντριπτική πλειονότητα, 17 έναντι τριών μόλις ανδρών. Από το σύνολο του προσωπικού, οι 14 ήταν αγράμματοι και οι 6 εγγράμματοι. Από το σύνολο και πάλι, οι 18 ήταν ανύπαντροι και μόλις 2 έγγαμοι. Στην κατηγορία των ανύπαντρων εντάσσεται εξολοκλήρου το γυναικείο προσωπικό, φαινόμενο εξαιρετικά συνηθισμένο στους εργαζομένους του κλάδου αυτού στην Ελλάδα και διεθνώς. Η ηλικιακή διάρθρωση του προσωπικού δείχνει ότι από τα 20 άτομα, οι δύο ήταν κάτω των 14 ετών.

Ο μηχανολογικός εξοπλισμός αποτελούταν από εισαγόμενες, αγγλικής κατασκευής, μηχανές (κάθετοι μονοκύλινδροι). Νήματα απαλά αποτελούσαν τις πρώτες ύλες, που επίσης εισάγονταν από την Αγγλία. Τα καύσιμα που χρησιμοποιούνταν ήταν ο γαιάνθρακας, που και αυτός εισαγόταν από την Αγγλία. Οι πρώτες ύλες είχαν συνολική αξία 50.000 δρχ., ενώ η συνολική αξία των παραγόμενων προϊόντων ανερχόταν σε 60.000 δρχ.

Τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν μία βιομηχανική μεταποιητική δραστηριότητα κάθε άλλο παρά αμελητέα για τα δεδομένα του νησιού. Επρόκειτο για μία παραγωγική μονάδα που αφενός απασχολούσε πιθανότατα ντόπιο δυναμικό, αλλά εξαρτιόταν πλήρως από την εισαγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών (πρώτες ύλες, πάγιο κεφάλαιο) από την Αγγλία.

Φαίνεται ωστόσο ότι αυτή η μεταποιητική δραστηριότητα συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, όπως μας πιστοποιεί και δεύτερη αναφορά του Δημάρχου. Αυτή τη φορά πρόκειται για μία αναφορά του προς τον Οικονομικό Έφορο Θήρας τον Ιανουάριο του 1897, με την οποία του παρέχει μία σύνοψη των παραγωγικών δραστηριοτήτων του νησιού. Πέρα από τις αναφορές στην πρωτογενή παραγωγή (ντομάτες/ντοματοπελτές, οινοπαραγωγή), παραθέτει πληροφορίες και για τα κάθε είδους βιομηχανικά καταστήματα. Έτσι, πληροφορούμαστε ότι το ατμοκίνητο κλωστήριο στη Μεσαριά συνέχιζε να λειτουργεί, με ετήσια παραγωγή που ανερχόταν σε περίπου 6.000 οκάδες νημάτων. Η παραγωγή αυτή απορροφούταν από τη Θήρα και την Αθήνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τοπικές αρχές προσπάθησαν με κάθε τρόπο (ψηφίσματα, αποφάσεις, διαμαρτυρίες κ.λπ.) στα 1896-1897 να υποστηρίξουν και να ευνοήσουν τη δραστηριότητα αυτή, κυρίως πιέζοντας και επιχειρώντας να επιτύχουν ατέλεια στην εισαγωγή των απαλών ηνημάτων από την Αγγλία, που όπως είδαμε συνιστούσε τη βασική πρώτη ύλη για τη λειτουργία του ατμοκίνητου κλωστηρίου της Μεσαριάς.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

http://archivealert.gr/web/

http://santonews.com/to-santorinio-vamvaki.html

http://unslimmed40.rssing.com/chan-19846152/all_p1.html

Όνομα καταγραφέα*: Στέφανος Βαμιεδάκης

Ημερομηνία καταγραφής**: 1/3/2016

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς