Ελαιουργική (Παλιά)

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Ελαιουργική

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Βιομηχανία τροφίμων

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: Ελευσίνα, Δυτική Αττική

Πληροφορίες: Η «Ελαιουργική Κεντρική Συνεταιριστική Ένωσις Ελαιοπαραγωγών Ελλάδος- ΣΥΝ.ΠΕ» ιδρύθηκε το 1949. Με μέλη  που προέρχονταν από όλες τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Ελλάδας περιλάμβανε 1171 συνεταιρισμούς και 154.000 συνέταιρους. Αρχικά η επεξεργασία του ελαιοκάρπου γίνονταν στα συνεταιριστικά ελαιοτριβεία. Το 1955 η ΣΥΝ.ΠΕ ίδρυσε εργοστάσιο στην Ελευσίνα,  γνωστό ως «Ελαιουργική». Το εργοστάσιο  χωροθετήθηκε  στην παράκτια ζώνη της Ελευσίνας  σε γειτνίαση με τα εργοστάσια «ΙΡΙΣ» βόρεια  και «ΚΡΟΝΟΣ» δυτικά. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα στη θέση αυτή λειτουργούσε το ελαιουργείο Τσίγκου και αργότερα το σαπωνοποιείο Χατζημελέτη-Χατζηηλία το οποίο διέκοψε τη λειτουργία του το 1922. Το εργοστασιακό συγκρότημα, κτισμένο σε έκταση 40.8 στρεμμάτων, περιλάμβανε αποθήκες και κτίρια επεξεργασίας λαδιών και παραγωγής σάπωνος και άλλους βοηθητικούς χώρους. Το εργοστάσιο παρήγαγε διαφόρων  ειδών λάδια, ελιές, μαγειρικά λίπη και σαπούνια. Διέκοψε τη λειτουργία του το 1980 και μεταφέρθηκε σε νέες εγκαταστάσεις στην περιοχή του Σαρανταπόταμου όπου συνέχισε τις εργασίες του μέχρι το 2013. Το εργοστάσιο της «Ελαιουργικής» έχει καταστραφεί. Σήμερα σώζεται, επί της οδού Κανελλοπούλου και σε κακή κατάσταση, μόνο ένα διώροφο επίμηκες κτίσμα με   κεραμοσκεπή που πιθανόν αποτελεί τμήμα του σαπωνοποιείου. Το κτίριο έχει τα χαρακτηριστικά κτιρίου διοίκησης και πιθανολογείται ότι αυτή ήταν η λειτουργία του.  Στο χώρο που καταλάμβαναν οι εγκαταστάσεις της «Ελαιουργικής» έχουν ανεγερθεί κατοικίες  από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ).    Μαρτυρίες εργαζομένων στην Ελαιουργική Γαλερός Θεοδόσης: «το κάθε εργοστάσιο είχε μια εξέδρα στη παραλία. Το ίδιο είχε και η Ελαιουργική. Κι ερχόταν τα καΐκια με 300 με 500 βαρέλια λάδια από διάφορες Ενώσεις, από τη Κρήτη, από τη Μυτιλήνη, από νησιά… και τα βάναμε στη παραλία μέχρι νάρθουν οι στράτζες να τα αδειάσουνε. Και μέσα στο εργοστάσιο τα φέρναμε με τα χέρια. Κυλιστά. Χιλιάδες βαρέλια.2000 βαρέλια, 3000 βαρέλια μέσα στο λιμάνι με μεγάλα καράβια. Κι όλα αυτά με τα χέρια…» Γαλανάκης Μιχάλης: «πριν τα Ναυπηγεία είχα δουλέψει στην Ελαιουργική. Μιλάω για το παλιό εργοστάσιο που έχει κατεδαφιστεί κι έχουν γίνει εργατικές κατοικίες. Ήταν κι αυτό από τα καλά εργοστάσια της περιοχής αλλά χρησιμοποιούσε πρωτόγονα μέσα. Προμηθευόταν λάδια τα οποία χωρίζονταν σε «βιομηχανικά» και «παρθένα». Τα λέμε τώρα παρθένα, τότε λέγαμε πόση οξύτητα είχαν. Τα βιομηχανικά τα επεξεργάζονταν, έβγαινε πιο λεπτό και καλό λάδι. Η μούργα που έμενε από τη διύλιση γινόταν σαπούνι. Κι αυτή δύσκολη δουλειά, γιατί τότε δεν υπήρχαν μηχανήματα. Ρίχναμε τη σαπουνόπαστα στο δάπεδο. Αυτή έκαιγε. Την έβαζαν σε τελάρα, αλλά κάτω στο δάπεδο. Μετά κόβονταν κομμάτια και έμπαιναν οι σφραγίδες και το όνομα» Σκρέτι Άννα: «στην Ελαιουργική κάναμε διάφορα είδη λαδιού, το θαλασσινάτο, το σπορέλαιο, είχε πολλά λάδια, καλαμποκέλαιο δε θυμάμαι αν έβγαζε. Σαπούνια έβγαζε πολλά, άσπρα και πράσινα, σκόνες, έβγαζε ιδιαίτερα σκόνη άσπρη. Σαπούνι και λάδι, άλλο προϊόν δεν έβγαζε, βούτυρο και τέτοια, ερχόταν η ΕΛΑΪΔΑ και έπαιρνε τα υδρογονωμένα έλαια. Συγνώμη ξέχασα, μετά κάνανε τμήμα και βγάζανε βούτυρα. Αυτά ήτανε την εποχή που η Ελαιουργική ήταν του Δημοσίου». Ιορδάνου Στυλιανός: «… κάποια μέρα, πηγαίνοντας βόλτα στη παραλία, είδα ένα καινούριο clark που ήταν το πρώτο που πάτησε στην Ελευσίνα. Αυτό το clark, καινούριο, ολοκαίνουργο έτρωγε έξω η θάλασσα, η υγρασία. Δεν το δουλεύανε! Και φορτώνανε τα βαρέλι με το μαδέρι οι εργάτες τότε του Σωματείου Ξηράς!.. και πάω στο διευθυντή και του λέω «θα με δοκιμάσεις δέκα μέρες, χωρίς να μου δώσεις λεφτά, και θα σας κάνω το clark αυτό απαραίτητο». Όπως και το έκανα! Το clark αυτό… έφτασε σημείο να έχουμε φορτώσει σε μια μέρα 3000 βαρέλια στα φορτηγά συσκευασίας. Για να πάνε στην Ιταλία. 3000 λάδια, ελαιόλαδα, στόχο την Ιταλία… ύστερα το clark αυτό έκανε κι άλλες δουλειές. Φόρτωνε και δοχεία ελαιολάδου για όλη την επικράτεια…». Πηγή: Μαργαρίτη Σπυριδούλα, «Η Βιομηχανική Κληρονομιά της Ελευσίνας», εκπαιδευτικό υλικό

Βιβλιογραφία-Πηγές: ΔΕΗ, Ιστορικό Αρχείο. Αρχείο παλαιών ηλεκτρικών εταιρειών, σειρά: Βιομηχανικοί καταναλωτές Καλομενίδης, Ι., Παρασκευαΐδης, Λ. & Τσουκαλάς, Γ. (επιμ.) (2006). Βιομηχανικές Αναμνήσεις. Δήμος Ελευσίνας Μπελαβίλας, Ν. , Σαΐτη, Τ. & Ψαριώτη, Κ. (2011). Βιομηχανική κληρονομιά στην Ελευσίνα και στο Θριάσιο Πεδίο. Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

Όνομα καταγραφέα*: Μαργαρίτη Λούλα

Ημερομηνία καταγραφής**: 2017

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

2017: εξωτερική άποψη του σωζόμενου τμήματος της Ελαιουργικής επί της οδού Κανελλοπούλου

(φωτο Λ. Μαργαρίτη)

2017: άποψη τμήματος στο εσωτερικό του κτιρίου (φωτο Λ. Μαργαρίτη)

(Β. Λουλές: Αμήχανη Βιομηχανία. Ελευσίνα, ιστορίες στον απόηχο των μηχανών. Παραγωγή ΕΡΤ, 1999)

(Β. Λουλές: Αμήχανη Βιομηχανία. Ελευσίνα, ιστορίες στον απόηχο των μηχανών. Παραγωγή ΕΡΤ, 1999)

1949: Ανακοίνωση ίδρυσης ΣΥΝ.ΠΕ . (ΔΕΗ, Ιστορικό Αρχείο. Αρχείο παλαιών ηλεκτρικών εταιρειών, σειρά: Βιομηχανικοί καταναλωτές)

Λογότυπος της Ελαιουργικής. (ΔΕΗ, Ιστορικό Αρχείο. Αρχείο παλαιών ηλεκτρικών εταιρειών, σειρά: Βιομηχανικοί καταναλωτές)