ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΤΣΑΛΗ – ΥΦΑΝΤΗΡΙΟ ΑΠΟΡΩΝ – ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΤΣΑΛΗ

 

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα:   ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΤΣΑΛΗ – ΥΦΑΝΤΗΡΙΟ ΑΠΟΡΩΝ – ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΤΣΑΛΗ

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Μεταξουργία

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Δεν διασώζεται

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: ΛΑΡΙΣΑ

Πληροφορίες: ...εγκαταστάθηκε στη Λάρισα μετά από την απελευθέρωσή της (1881) εξασκώντας το επάγγελμα του υφαντή. Περί το 1884 ίδρυσε μία μικρή βιοτεχνική μονάδα με τέσσερις χειροκίνητες πλεκτικές μηχανές με τις οποίες παρήγαγε υφάσματα ανωτέρας ποιότητας, ειδικές παραγγελίες των εύπορων κατοίκων της Θεσσαλικής πρωτεύουσας. Το 1893 πραγματοποίησε εκτεταμένη ανακαίνιση του βιοτεχνικού του εξοπλισμού με χρήματα που εισέπραξε από την πώληση της ιδιόκτητης κατοικίας του στη συνοικία Σαρατσλάρ της Λάρισας. Η κατοικία μεταβιβάστηκε στον κτηματία Ανδρέα Ζαχαρόπουλο, αντί τιμήματος 2.250 δρχ. Όμως την ανοδική πορεία της επιχείρησής του ανέκοψε εντελώς ξαφνικά ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η προσωρινή κατοχή της Θεσσαλίας (1897-1898). Αμέσως μετά από την αποχώρηση των Τούρκων, ο Γεώργιος Πατσάλης πραγματοποίησε το μεγάλο άλμα. Μετέτρεψε τη μικρή βιοτεχνική μονάδα σε ένα σύγχρονο εργοστάσιο, εφάμιλλο των αντίστοιχων Αθηναϊκών της εποχής. Το «Μέγα Υφαντουργικόν Κατάστημα Γεωργίου Πατσάλη» βρισκόταν στην οδό Ακροπόλεως (στο τμήμα της σημερινής οδού Παπαναστασίου που ορίζεται μεταξύ των οδών Κύπρου και Βενιζέλου) και τα επίσημα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 1898: «Το άνω πάτωμα του καταστήματος χρησιμεύει ως εργαστήριον, εν ώ δεκάς και πλέον κορασίδων ασχολούνται από της πρώτης παρασκευής της ύλης μέχρι της τελείας εξαγωγής των υφασμάτων. Ο κ. Πατσάλης αεικίνητος πάντοτε μεταβαίνει εις τα διάφορα τμήματα του εργαστηρίου οτέ μεν ίνα δώση διαταγάς, οτέ δε ίνα διοργανώση την εργασίαν, οτέ δε ίνα μεταβάλη επί το ωραιότερον τον χρωματισμόν των υφασμάτων». Στο εργοστάσιο που παρήγαγε «παραπετάσματα, προσκέφαλα, πετσέτες, προσόψια, τραπεζομάντηλα, κουβέρτες και διάφορα φορέματα άτινα ελκύουσι την προσοχήν και της μάλλον απαιτητικής ιδιοτροπίας», εργάζονταν και δέκα επί πλέον άνδρες για τις παραλαβές, τις συσκευασίες και τις αποστολές των πρώτων υλών και των εμπορευμάτων. Τον Ιούλιο του 1904 το οίκημα στο οποίο στεγαζόταν το υφαντουργείο του κατεδαφίστηκε και στη θέση του αναγέρθηκε ένα νέο λιθόκτιστο, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν τέσσερις μήνες αργότερα (Νοέμβριος 1904): «Ήρξατο λειτουργούν το νεόδμητο εργοστάσιο του κ. Πατσάλη κείμενον επί της οδού Ακροπόλεως. Κατηρτίσθη δε με όλους τους βιοτεχνικούς κανόνας, καθ’ όλα εφάμιλλον με τα υφαντουργεία των Αθηνών» [3]. Την εποχή εκείνη εργάζονταν σε αυτό περί τα 60 άτομα, τα οποία σταδιακά αυξήθηκαν στα 100.Το 1919 ο Γεώργιος Πατσάλης εξαγόρασε από την Εθνική Τράπεζα τον μηχανολογικό εξοπλισμό του πάλαι ποτέ «Υφαντουργείου των Απόρων» (πρώην ξενώνας Κουτλιμπανά). Το υφαντουργείο είχε εγκαινιαστεί τον Ιούλιο του 1899 από την Καλλιόπη Κεχαγιά, ως αντιπρόσωπο της «εν Αθήναις Κεντρικής Επιτροπής των Κυριών» που ανέλαβε και τη λειτουργία του. Οι εγκαταστάσεις του παραχωρήθηκαν δωρεάν από τον Δήμο και ο μηχανολογικός και τεχνολογικός εξοπλισμός χρηματοδοτήθηκε από το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στη Λάρισα, η οποία αγόρασε και τα παρακείμενα ιδιωτικά οικόπεδα και έκτισε συμπληρωματικές εγκαταστάσεις. Αμέσως μετά την προαναφερθείσα εξαγορά, ο Γεώργιος Πατσάλης ανέστειλε τη λειτουργία του άλλου υφαντουργείου που διέθετε στην οδό Ακροπόλεως και προέβη σε άτυπη συμφωνία με τον Δήμο της Λάρισας για την εκμίσθωση των οικοπέδων και των κτιριακών εγκαταστάσεων του πρώην «υφαντουργείου των απόρων» που ανήκαν στην πλήρη κυριότητά του. Ο Πατσάλης λειτούργησε το υφαντουργείο από το 1919 έως τη χρονιά που απεβίωσε (1924), χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει με τον Δήμο, τα της μίσθωσης του κτιρίου. Πηγή : Γεώργιος Πατσάλης: Υφαντουργός, βιομήχανος και πολιτευτής της Λάρισας, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 02-09-2018 .....Για την τύχη του κτίσματος αυτού ο παλιός δήμαρχος της Λάρισας Μιχαήλ Σάπκας αναφέρει στις "Αναμνήσεις" του τα εξής: "Αλλά και ο Ξενών των Ζαρκινών είχε τας περιπετείας του. Μετά τον ατυχή πόλεμον του 1897, ότε δυστυχία ενέσκηψε εις τας απόρους τάξεις των παραμεθορίων χωρίων, άτινα ήσαν πολεμικόν πεδίον, εν οίς και το χωρίον Ζάρκον, αι οικογένειαι αθρόαι προσέφυγον εις την πόλιν μας και υπήρξε σοβαρά ανάγκη παροχής εργασίας εις τας προσφυγικάς και απόρους ταύτας οικογενείας. Τότε η ευγενεστάτη κυρία Έμερτον του πρέσβεως της Αγγλίας, η κ. Λ. Μελά, αδελφή του κ. Σλήμαν, η κ. Στ. Δραγούμη και άλλαι φιλοπάτριδες Κυρίαι των Αθηνών, ασχολούμεναι επί έτος ολόκληρον μέχρι του 1900 με την περίθαλψιν των εν Αθήναις Θεσσαλών προσφύγων, ήλθον εις Λάρισαν δια να φροντίσουν δια τον επαναπατρισμόν των παλινοστούντων προσφύγων και εξεύρεσιν εργασίας δια τας οικογενείας των. Δεδομένου ότι και ο Ξενών λόγω του πολέμου είχεν επιταχθεί και δεν ελειτούργει, αποφάσισαν και ίδρυσαν «Υφαντήριον των απόρων» δια τας οικογενείας των δυστυχούντων ανέργων, ετοποθέτησαν πολλούς αργαλειούς και προσελήφθησαν πολλαί υφάντριαι εργάτιδες εκ Ζάρκου και Λαρίσης και ούτω εδημιουργήθη μεγάλη υφαντουργική εγκατάστασις. Ταύτην εχρηματοδότει, διηύθυνε και διεχειρίζετο το εν Λαρίση Υπ/μα της Εθνικής Τραπέζης. Εδόθη εργασία εις πολλάς απόρους οικογενείας, εχούσας ανάγκην προστασίας.| "Το εν λόγω υφαντήριον, υπό την διεύθυνσιν της δεσπ. Βασιλικούλας Ι. Καζαντζή, αδελφής των ευφήμως γνωστών εργοστασιαρχών υφαντουργίας αδελφών Καζαντζή, εργασθέν επί τριετίαν, εξεποιήθη εις τον μακαρίτην υφαντουργόν Γεώργιον Πατσάλην, πλουτίσαντα τούτο δια νέων όλως μηχανημάτων. Πυρκαϊά δυστυχώς, άγνωστον πώς προελθούσα, μετέβαλε το τόσον τιμήσαν την πόλιν μας εργοστάσιον τούτο εις τέφραν". Μετά από το γεγονός αυτό ο Γ. Πατσάλης αναγκάσθηκε να μετακομίσει το υφαντουργείο επί της οδού Γεωργιάδου, κοντά στον μύλο του Ιωάννη Τσιμπούκη. Πηγή : Ο Ξενώνας των Ζαρκινών και το πρώτο υφαντουργείο Γ. Πατσάλη, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 04-02-2018 Οι κληρονόμοι του Πατσάλη ίδρυσαν μία νέα σύγχρονη μονάδα σε άλλη περιοχή της Λάρισας, επί της οδού Γεωργιάδου, κοντά στον μύλο του Ιωάννη Τσιμπούκη, ενώ πολύ αργότερα κατεδαφίστηκαν τα ερείπια του παλαιού κτιρίου και ο χώρος μετατράπηκε σε δημοτικό πάρκο. Το 1961, σύμφωνα με τα στοιχεία του Μητρώου των Ελληνικών Βιομηχανιών το υφαντουργείο των κληρονόμων του Γεωργίου Πατσάλη, που είχε μετατραπεί σε Ανώνυμη Εταιρεία, βρισκόταν ανάμεσα στις πέντε μεγαλύτερες υφαντουργικές μονάδες της Θεσσαλίας. Πηγή : Γεώργιος Πατσάλης: Υφαντουργός, βιομήχανος και πολιτευτής της Λάρισας, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 02-09-2018

Βιβλιογραφία-Πηγές: Γεώργιος Πατσάλης: Υφαντουργός, βιομήχανος και πολιτευτής της Λάρισας, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 02-09-2018 Ο Ξενώνας των Ζαρκινών και το πρώτο υφαντουργείο Γ. Πατσάλη, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 04-02-2018 «Νοσταλγώντας την παλιά Λάρισα – Ο Πηνειός από τον Άγιο Αθανάσιο μέχρι τα Ταμπάκικα», LARISSA PRESS, 05-04-2020 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΑΡΙΣΑΣ, 04-08-1933

Όνομα καταγραφέα*:   ΘΩΜΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

Ημερομηνία καταγραφής**: 17-11-2020

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

 

Ο Ξενώνας των Ζαρκινών μετέπειτα «Υφαντήριον των απόρων» και κατόπιν το 2ο υφαντουργείο του Γεωργίου Πατσάλη, κατεστραμμένος από την πυρκαγιά του 1925. Λεπτομέρεια από φωτογραφία του Νικ. Κουρτίδη. 1935 περίπου,
Πηγή : Ο Ξενώνας των Ζαρκινών και το πρώτο υφαντουργείο Γ. Πατσάλη,
εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 04-02-2018

 

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΑΡΙΣΑΣ, 04-08-1933, αφιέρωμα στο 3ο και πιο σύγχρονο υφαντουργείο του Πάτσαλη
Πηγή : βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

το 3ο και πιο σύγχρονο υφαντουργείο του Πάτσαλη
από ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΑΡΙΣΑΣ, 04-08-1933, 
Πηγή : βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

Οδός Γεωργιάδου, από τα ΚΤΕΛ προς την γέφυρα. 
Φωτογραφία του Τάκη  Τλούπα, του 1960. Από την ιστοσελίδα της ΔΕΥΑΛ.
Εκεί, στα αριστερά μας, πριν τα σημερινά ΚΤΕΛ,
βρισκόταν το παλιό (3ο) κλωστοϋφαντουργείο του Πατσαλη.
Πηγή : «Νοσταλγώντας την παλιά Λάρισα – Ο Πηνειός από τον Άγιο Αθανάσιο μέχρι τα Ταμπάκικα», LARISSA PRESS, 05-04-2020

περιοχή 1ου υφαντουργείου του Πατσαλή

τοποθεσία Ξενώνα των Ζαρκινών μετέπειτα «Υφαντήριον των απόρων» και κατόπιν το 2ο υφαντουργείο του Γεωργίου Πατσάλη

σημείο 3ου υφαντουργείου