ΑΤΜΟΚΙΝΗΤΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ - ΣΑΠΩΝΟΠΟΙΕΙΟ ΔΗΜ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: ΑΤΜΟΚΙΝΗΤΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ - ΣΑΠΩΝΟΠΟΙΕΙΟ ΔΗΜ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Βιομηχανία τροφίμων & Χημική Βιομηχανία

Εξοπλισμός:   Σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  Πολιτιστική χρήση

Περιοχή: Πλωμάρι Λέσβου

Πληροφορίες: Το συγκρότημα βρίσκεται εντός του οικισμού δίπλα ακριβώς στον ποταμό Σεδούντα και γειτνιάζει με το Πολύκεντρο του Δήμου Πλωμαρίου (πρώην Σαπωνοποιείο Ι. Πούλια). Κατασκευάστηκε από τον πρόπαππό μου έμπορο Δημήτριο Χατζηβασιλείου (1859-1945) σε δύο φάσεις, αρχικά το ελαιοτριβείο περί το 1902 και μετέπειτα το σαπωνοποιείο περί το 1910. Το όλο συγκρότημα αποτελείται από τέσσερα κτήρια διαφορετικής τεχνοτροπίας: -           Στα αριστερά, μία διώροφη οικία με υπόγειο και αποθήκες στον πίσω χώρο, προικώο της συζύγου του ιδιοκτήτη και αρχική κατοικία της οικογένειας, που μετατράπηκε σε γραφεία του παρακείμενου ελαιοτριβείου. -           Στο κέντρο, το διώροφο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, με υπόγειο και σοφίτα (κατοικία) με ταράτσα. -           Στα δεξιά, ένα  διώροφο κτήριο που χρησίμευε ως αποθήκη πυρήνας, με καζάνια και πιεστήρια. -           Τέλος, στο πίσω μέρος του όλου συγκροτήματος, το τριώροφο σαπωνοποιείο, με γραφεία και κατοικίες  για τον ιδιοκτήτη και τους 5 υιούς του στον τελευταίο όροφο, το οποίο ενωνόταν σταυροειδώς με το ελαιοτριβείο. Το συγκρότημα ήταν από τα λίγα που επεβίωσαν στο Πλωμάρι μετά το 1922, όταν οι εξαγωγές προς τη Μικρά Ασία περιορίστηκαν σημαντικά. Ειδικά το σαπωνοποιείο, υπό τη διεύθυνση του Εμμανουήλ Χατζηβασιλείου, πρεσβύτερου υιού του ιδρυτή, ειδικευόταν στην παραγωγή πράσι-νου σαπουνιού με σήμα τον ήλιο και κέρδισε Χρυσό Βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1934. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, λίγο πριν το θάνατο του ιδρυτή και μετά από 40 περίπου χρόνια λειτουργίας, το συγκρότημα πωλήθηκε στον έμπορο Ι. Καλδή, που το χρησιμο-ποίησε ως αποθήκες, ενώ αργότερα αποκτήθηκε από τον Εμμανουήλ Σίμο, ο οποίος λειτούργη-σε το ελαιοτριβείο ως ηλεκτροκίνητο πλέον. Σήμερα, το συγκρότημα ανήκει στον εφοπλιστή Γ. Κούμπα και δεν έχει καμία χρήση. Σημειώνεται ότι έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1999 (ΦΕΚ 437/ 23-04-1999) και διετηρείτο με σχετικές φθορές (δεδομένης της ηλικίας των κτηρίων) έως το 2017, οπότε και  υπέστη ζημιές από σεισμό. Παρ’όλ’αυτά, παραμένει σημαντικό αρχιτεκτονικό μνημείο της τοπι-κής βιομηχανικής κληρονομιάς της Λέσβου, με μεγάλο μέρος του μηχανολογικού εξοπλισμού, και πιθανώς του αρχείου της επιχείρησης, να διασώζονται εντός των κτηρίων.

Βιβλιογραφία-Πηγές: Οικογενειακό αρχείο. http://pandektis.ekt.gr/

Όνομα καταγραφέα*: Ευριπίδης Δ. Χατζηβασιλείου (δισέγγονος του ιδρυτή)

Ημερομηνία καταγραφής**: 23/5/2020

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

ελαιοτριβείο + αποθήκη πυρήνας
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Αρχική οικία και μετέπειτα γραφείο και αποθήκες
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Ελαιοτριβείο
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Δημ. Χατζηβασιλείου.
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Πίσω όψη του συγκροτήματος με το Σαπωνοποιείο σε πρώτο πλάνο
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Θέση συγκροτήματος από παλιά φωτογραφία. Κάτω δεξιά με την καπνοδόχο
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Επιστολόχαρτο
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου

Κάρτα.
Από το Οικογενειακό Αρχείο Ε.Δ. Χατζηβασιλείου