'ΈΡΚΟ", Εριοβιομηχανία Κοτζαϊβάζογλου

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: "ΕΡΚΟ", Εριοβιομηχανία Κοτζαϊβάζογλου

Είδος:     Βιοτεχνία

Αρχική Χρήση: Ταπητουργία/Καναβουργείο

Εξοπλισμός:   Δεν Σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: ΕΔΕΣΣΑ

Πληροφορίες: Το "Ταπητουργείο Κοτζαϊβάζογλου" στην Έδεσσα, γνώρισε σχετικά μικρή περίοδο οικονομικής άνθησης αλλά σε σχέση με άλλες βιοτεχνίες της πόλης πρόσφερε μεγάλη βοήθεια και εργασία σε πολλές οικογένειες ιδιαίτερα στις προσφυγικές (βρίσκεται στο Β' προσφυγικό συνοικισμό). Αργότερα μαζί με σχεδόν όλα τα εργοστάσια της πόλης, στις αρχές της δεκαετίας του '60 βάζει λουκέτο, και νέος ιδιοκτήτης είναι η Αγροτική Τράπεζα που το χρησιμοποιεί μόνο αποθηκευτικά. Λόγω υψηλού κινδύνου ολοκληρωτικής κατάρρευσης παραμένει ερειπωμένο έως σήμερα (δεν μου επέτρεψε η γειτονιά να ρισκάρω περισσότερο φωτογραφικά, απέναντι είναι ο περίφημος Φούρνος του Παυλάκη στον οποίο και κατευθυνόμουν όταν είδα μπροστά μου το επιβλητικό βιομηχανικό κτίσμα).  Στις αρχές του 2010 το Α.Π.Θ. εκπονεί μια (εξαιρετική) μελέτη για την επανάχρηση του χώρου ως βιοτεχνία αλλά δεν υπήρξε πλήρης υποστήριξη, οπότε τα έργα παρέμειναν στα χαρτιά. Και ο Δήμος ασχολήθηκε πέρυσι σχετικά. Ενδιαφέρον έχει η ιστορία των κλάδων της οικογένειας που ασχολήθηκαν όλοι με τα χαλιά. 'ΈΡΚΟ", Εριοβιομηχανία Κοτζαϊβάζογλου. Το εργοστάσιο «ΕΡΚΟ» λειτούργησε τη δεκαετία του 1950. Ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου γεννήθηκε στη Σπάρτα της Πισιδίας της Μ. Ασίας. Πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό της οικογενείας και την ίδρυση και λειτουργία της εριοβηχανίας (ΕΡΚΟ) πήραμε μετά από προσωπική συνέντευξη της γράφουσας από την κόρη του βιομηχάνου Ε. Κοτζαϊβάζογλου, Γ. Ευαγγέλου: Ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου ήταν απόφοιτος της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης. Για επαγγελματικούς λόγους, εκείνη την εποχή ταξίδεψε στην Αμερική. Ο πατέρας του, Χ. Κοτζαϊβάζογλου, διατηρούσε στη Σπάρτα εργοστάσιο με χαλιά και είχε υποκαταστήματα στη Σμύρνη και στην Κων/λη. Το εργοστάσιο έκανε εξαγωγή χαλιών και μεταξωτών στο Μόναχο και στη Βιέννη. Το 1922, ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου, λιποτάκτησε από τον τουρκικό στρατό και μετά από εξορία ήρθε στον Πειραιά και από εκεί πέρασε στη Μακεδονία και εγκαταστάθηκε στην Έδεσσα. Η Έδεσσα είχε πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία εργοστασίου, γιατί είχε τους καταρράκτες που βοήθησαν στην εξέλιξη της ταπητουργίας. Εκεί, και με παραχωρητήριο από την Ε.ΑΠ, έφτιαξε τρία εργοστάσια. Ένα από αυτά λειτούργησε μέσα σε ένα παλιό τζαμί. Ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου δημιούργησε οικοτεχνία με 750 αργαλειά. Μέσα στα εργοστάσια δούλευαν πρόσφυγες εργάτριες και ύφαιναν τα μαλλιά με σχέδια παρμένα από την Μ Ασία. Μαζί με τον Ευστράτιο Κοτζαϊβάζογλου, δούλεψαν και τα αδέλφια του Ιωάννης, Παναγιώτης και μετέπειτα ο Ιορδάνης. Με τον πόλεμο, η Εριοβιομηχανία αγόρασε αργαλειά από τη Γερμανία, και έφτιαχνε νήμα για κουβέρτες για τον ελληνικό στρατό. Στους εργάτες έδιναν τρόφιμα, τυλιγμένα μέσα στα χαλιά, τα δύσκολα χρόνια της κατοχής. Η διάρκεια ζωής των εργοστασίων στην Έδεσσα, ήταν περίπου τριάντα χρόνια (έως το 1954). Την δεκαετία του 50, ιδρύθηκε ένα νέο εργοστάσιο, στα όρια Αθηνών και Ν. Ιωνίας σε 4,5 στρέμματα Στα θεμέλια του, θυμάται η κόρη του βιομηχάνου (και μέλος της εταιρίας), τηρήθηκε ένα λαογραφικό έθιμο: έσφαξαν κόκορα και πέταξαν λίρες. Το χειροποίητο χαλί είχε πλέον καταργηθεί. Ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου πήγε στο εξωτερικό και έφερε μηχανήματα από το Βέλγιο, τα λεγόμενα Vendeville (για την παραγωγή χαλιών μηχανής). Η "ΕΡΚΟ" άρχισε να κάνει εξαγωγές στη Γερμανία και στην Αγγλία. Το ωράριο των εργατών ήταν 7-3 και 3-10 διπλοβάρδια. Οι εργάτες που απασχολούνταν ήταν 150 με 180 τον αριθμό με ημερομίσθιο 30 δρχ. Οι εργοδότες είχαν καλές σχέσεις με τους εργάτες, γιατί προέρχονταν από τα ίδια μέρη και τους ένωνε η κοινή καταγωγή. Έδιναν και δάνεια στους εργάτες όταν τους το ζητούσαν. Ο Ε. Κοτζαϊβάζογλου πέθανε, και το εργοστάσιο ανέλαβε ο αδελφός του Παναγιώτης ο οποίος έγινε ο πρόεδρος της Εριοβιομηχανίας. Η "ΕΡΚΟ" είχε καμινάδα και υποσταθμό ηλεκτρικό της Δ.Ε.Η, για να τροφοδοτείται το εργοστάσιο. Το 1972 το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί λόγω κακής διαχείρισης και στάσης πληρωμών. Τα μηχανήματα εκποιήθηκαν και το οίκημα αγόρασε ο Ο.Σ.Κ. Σύμφωνα με την κόρη του ιδιοκτήτη του εργοστασίου ΕΡΚΟ, η βιομηχανική πολιτική των τραπεζών έπληξε τους παλαιούς μικρασιάτες βιομηχάνους κατασκευάζοντας νέους ανταγωνιστές πράγμα που εντάθηκε και επιδιώχθηκε επί δικτατορίας. Η δανειοδότηση των νεοτέρων και η υπερτίμηση των οικοπέδων τους είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αθέμιτου ανταγωνισμού.

Βιβλιογραφία-Πηγές: ΣΦΕΤΚΟΥ ΣΟΦΙΑ, "Παλιό ταπητουργείο Κοτζαϊβαζόγλου στην Εδεσσα, μελέτη απκατάστασης επανάχρησης", ΑΠΘ, ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΜΕΝΡΙΟΣ 2014 Και ο Δήμος ασχολήθηκε πέρυσι σχετικά. Ενδιαφέρον έχει η ιστορία των κλάδων της οικογένειας που ασχολήθηκαν όλοι με τα χαλιά. Η Σπάρτη της Ανατολής Πολυξένη Μαυρογένη-Παπαγγελοπούλου, "Κοινωνική διαστρωμάτωση και μορφολογία δύο γειτονικών οικισμών Ψυχικού και Νέας Ιωνίας από το 1923 και έπειτα" , Πάντειον ΠανεπιστήμιοΚοινωνικών και Πολιτικών ΕπιστημώνΤμήμα ΚοινωνιολογίαςΤομέας: Νεοελληνικής Κοινωνίας , Αθήνα 1999, σελ. 157 Εργοστάσια κλωστουφαντουργίας στην Εδεσσα

Όνομα καταγραφέα*: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ

Ημερομηνία καταγραφής**:  30-08-2019

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Φωτογραφικό αρχείο κας Αν.Δεληγιάννη, 30-08-2019