Εθνικό Τυπογραφείο Αθηνών

Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2019

Εθνικό Τυπογραφείο Αθηνών

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Εθνικό Τυπογραφείο Αθηνών

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Τυπογραφείο

Εξοπλισμός: Σώζεται μερικώς

Κατάσταση: Κενό/Σε λειτουργία

Επανάχρηση: Πολιτιστική χρήση/

Περιοχή: Κέντρο Αθήνας

Πληροφορίες :

Παλαιό Εθνικό (Βασιλικό)Τυπογραφείο Αθηνών

Το αρχικό κτίριο του Βασιλικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου υπήρξε ένα από τα πρώτα δημόσια κτίρια της νεώτερης Αθήνας μεταξύ των οδών Σταδίου Αρσάκη και Σανταρόζα. Οικοδομήθηκε το έτος 1834-1835, βάσει σχεδίων του Βαυαρού αρχιτέκτονα Joseph Hoffer, ως δείγμα του πρώιμου κλασικισμού στην Ελλάδα.

Το αρχικό σχέδιο ήταν σε σχήμα Π, στο μέσον της πρόσοψης του οποίου υψωνόταν ένας μικρότερος όροφος, που αποτεφρώθηκε από πυρκαγιά το 1854. Γύρω στα 1890 επεκτάθηκε στο πίσω μέρος του, ενώ πραγματοποιήθηκαν μεγάλες επισκευές στεις όψεις του.

Το 1907, το Εθνικό πλέον Τυπογραφείο, μεταστεγάστηκε στη σημερινή του έδρα, επί της οδού Καποδιστρίου και το παλαιό κτήριο άρχισε να στεγάζει υπηρεσίες του Πρωτοδικείου Αθηνών. Στο χρονικό διάστημα 1931-1932, προστέθηκε δεύτερος όροφος και πτέρυγα στην πίσω αυλή, με σχέδια του αρχιτέκτονα της Υπηρεσίας Δημοσίων Κτηρίων, Φοίβου Ζούκη, ενώ αναμορφώθηκαν οι όψεις του.

Το 1984 κατεδαφίστηκαν οι προσθήκες του οικοδομικού τετραγώνου και διατηρήθηκε μόνο το κυρίως διώροφο κτίριο, το οποίο έχει ενσωματωμένο το ισόγειο του αρχικού κτίσματος του 1835, αλλά διατηρεί την εκλεκτικιστική μορφή που απέκτησε το 1932.

Παρότι αποκαταστήθηκε, και προτάθηκε να στεγάσει εντευκτήριο, γραφεία και χώρο εκδηλώσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, στο οποίο ανήκει έπειτα από την παραχώρησή του από το Ταμείο Χρηματοδότησης Δικαστικών Κτιρίων, παραμένει κενό, χωρίς χρήση.

Εθνικό (Νέο)Τυπογραφείο Αθηνών

Tο Εθνικό Τυπογραφείο στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο επί της οδού Καποδιστρίου, συνολικής επιφάνειας σήμερα 7.500 τ.μ. Ανεγέρθηκε σε οικόπεδο έκτασης περίπου 3.000 τ.μ., δωρεάς Ιωάννη Χαλκοκονδύλη στο ελληνικό Δημόσιο.

Τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον μηχανικό Δημοσίων Έργων Κων. Βελλίνη, ενώ την εργολαβία κατασκευής που ολοκληρώθηκε το 1905, ανέλαβε μετά από μειοδοτικό διαγωνισμό το τεχνικό γραφείο Καπερώνη – Βρυζάκη. Η μετεγκατάσταση του Εθνικού Τυπογραφείου στο κτήριο της οδού Καποδιστρίου 34, ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1907.

Το αρχικό κτίσμα αποτελείτο από δυο πτέρυγες, κάθετες στην οδό Καποδιστρίου, συνδεδεμένες μεταξύ τους με φαρδύ διάδρομο. Ενδιάμεσα των πτερύγων διαμορφώθηκε αίθριο, με μεγάλη σιδερένια εξωτερική πόρτα προς την οδό Καποδιστρίου.

Το 1925 άρχισαν εργασίες επέκτασης του κτηρίου με πτέρυγα παράλληλη της οδού Σολωμού, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 1927. Με την επέκταση, τα δύο αρχικά κατασκευασμένα σκέλη συνδέθηκαν μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα κτίσμα σχήματος «Π», ενώ διατηρήθηκε το μεταξύ τους αίθριο.

Στη μορφή αυτή παρέμεινε μέχρι το 1985, όταν για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του, ο Α΄ όροφος του κτηρίου αναδιαμορφώθηκε, όπως και η πτέρυγα της οδού Σολωμού, όπου κατασκευάστηκαν αποδυτήρια και χώροι υγιεινής στο τμήμα του ισογείου που συνδέει τις αίθουσες πιεστηρίων και βιβλιοδεσίας.

Σταδιακά, και με την εξέλιξη της τεχνολογίας, το Εθνικό Τυπογραφείο εκσυγχρονίζεται και αναδιαμορφώνεται εσωτερικά. Το 1986 εισάγεται στην παραγωγική διαδικασία η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ενώ το 1990 παύει οριστικά η χρήση της παλαιάς τεχνολογίας. Αποσύρονται τότε μηχανήματα όπως, χειροκίνητα και ηλεκτρικά πιεστήρια δοκιμίων, μονοτυπικές και λινοτυπικές μηχανές, όρθια πιεστήρια, μεγάλος αριθμός τυπογραφικών στοιχείων με τις κάσες τους, κ.λπ., που αποτελούν τον κύριο όγκο των εκθεμάτων του Μουσείου του Εθνικού Τυπογραφείου.

Λόγω των φθορών που εμφανίστηκαν στο κτήριο από τον σεισμό του 1999, υπήρξε αναγκαία η επισκευή και ανακαίνιση όλου του κτηρίου, που συμπεριέλαβε και την αναδιάταξη των εσωτερικών χώρων σύμφωνα με τις σύγχρονες λειτουργικές ανάγκες, διατηρώντας όλα τα μορφολογικά στοιχεία και τα χαρακτηριστικά των αρχικών σχεδίων όλων των όψεων. Εκτός από την ανακαίνιση του κτηρίου, ο εκσυγχρονισμός του Εθνικού Τυπογραφείου περιέλαβε τη δημιουργία και εγκατάσταση Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος.

Το 2017, πραγματοποιήθηκε ο χαρακτηρισμός από το Υπουργείο Πολιτισμού, 117 αντικειμένων και μηχανημάτων εκτύπωσης από τη συλλογή του Εθνικού Τυπογραφείου, ως νεότερων κινητών μνημείων.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο

Κ. Η. Μπίρης, "Το Νομισματοκοπείον κατεδαφίζεται", Αθηναϊκαί Μελέται 3/1940

Β. Κ. Δωροβίνης, «Το κτίριο του πρώτου Εθνικού Τυπογραφείου», Αρχαιολογία και Τέχνες 29/1988

Κατερίνα Κορρέ & Κατερίνα Μόμτσιου-Τοκατλίδη, "Το παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο στην Αθήνα: Οι μεταμορφώσεις ενός ιστορικού κτηρίου", Αρχαιολογία και Τέχνες, 45/1992, σ. 62-79

Αρχείο Νεωτέρων Μνημείων,Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο

Ευάγγελος Α. Βουτσινάκης, "Εθνικό Τυπογραφείο 1833-2003 : 170 χρόνια στην υπηρεσία του ελληνικού κράτους", Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα 2003.

Ευάγγελος Ν. Δρακόπουλος, «Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ, Σύντομο Ιστορικό και Παρουσίαση», Αθήνα 2018 (ανέκδοτο).

Επίσημος διαδικτυακός τόπος Εθνικού Τυπογραφείου

Όνομα καταγραφέα*: Μαρία Δανιήλ

Ημερομηνία καταγραφής**: 1-2-2019

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Εικ. 1, Βασιλικό Τυπογραφείο και Λιθογραφείο οδού Σταδίου. Λιθογραφία "Εφετηρίδας" Α. Κλάδου, 1837
Πηγή: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=2

Εικ.2, Επεκτάσεις Βασιλικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου οδού Σταδίου.
Πηγή: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=2

Εικ. 3, Η αρχιτεκτονική μορφή του κτιρίου, σχεδιασμένη το 1931 από τον Φ. Ζούκη (αποτύπωση Γ. Σταμπουλόγλου), Πηγή: https://www.tovima.gr/2010/07/03/culture/fili-tis-zwis-sto-palaio-ethniko-typografeio/