ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΣ ΥΙΩΝ ΖΙΩΓΑ - ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα:    ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΣ   ΥΙΩΝ ΖΙΩΓΑ - ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Αλευρόμυλος

Εξοπλισμός:   Δεν σώζεται

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή :  ΝΕΑ ΑΜΙΣΟΣ

Πληροφορίες:   Πριν την άφιξη των προσφύγων,  στο Τσάϊ Τσιφλίκ υπήρχε ο νερόμυλος Ι. Αντωνίου και Υιών Ζιώγα.  Διαβάζουμε  « από έκθεσιν του Διευθυντού εμπορικού επιμελητηρίου Καβάλλας κ. Ολυμπίου»[1]: «Αξιομνημόνευτος ενταύθα τυγχάνει η εγκατάστασις του αλευρομύλου Ι. Αντωνίου και Υιών Ζιώγα παρά την θέσιν Τσάϊ Τσιφλίκ εις απόστασιν 4 περίπου χιλ. από της πόλεως. Ούτος ιδρυθείς προ 45ετίας και διηνεκώς συμπληρούμενος είναι ο μάλλον σοβαρότερος καθ άπασαν την Ανατολ. Μακεδονίαν, χρησιμοποιεί δε ως κινητήριον δύναμιν την φυσικήν πτώσιν ύδατος δυναμένην να ανέλθει μέχρι 350 ίππων. ….  Υπό των ιδιοκτητών μελετάται η συμπλήρωσις του εργοστασίου και τέλεια ανακαίνισης του επί τη βάσει μελέτης προς τον σκοπόν  του διπλασιασμού της παραγωγής. Εν προκειμένου καλόν θα ήτο να τύχει της δέουσας από μέρους του Κράτους  προσοχής η αιτηθείσα υπό του εργοστασίου κατασκευή οδού 4 χιλ ήτις θέλει εξυπηρετήσει και τα δεινοπαθούντα εν καιρώ χειμώνα πέριξ χωρία και διευκολύνει τας μεταφοράς. Η Εταιρεία φρονεί εκ παραλλήλου ότι σπουδαίως ήθελε εξυπηρετήση ταύτας και θέλει εμφυσηθή νέα ζωή η μελετωμένη επέκτασις, αν επραγματοποιείτο διακλάδωσις της σιδηροδρομικής γραμμής ημίσεως περίπου χιλ. εκ της θέσεως Γενή τσιφλίκ προς το εργοστάσιον»….».   Στα πρακτικά της  Γ’ επιστημονικής συνάντησης στην Δράμα , διαβάζουμε: « Ο κλάδος της αλευροποιϊας γνώρισε επίσης σημαντική πρόοδο (με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής το 1895) χάρη στην δραστηριότητα δύο Ηπειρωτών που είχαν εγκατασταθεί στην Δράμα από τις αρχές του 19ου αιώνα. ‘Ίδρυσαν τον   «Βιομηχανικό οίκο Αντωνίου-Ζιώγα και Σία» και εισήγαγαν τον πρώτο υδροστρόβιλο για να εκμεταλλευθούν συστηματικά την υδραυλική δύναμη.   Το κτίριο κτίσθηκε στην θέση Τσάϊ Τσιφλίκ.   Ο αλευρόμυλος λειτουργούσε με τον αρχικό εξοπλισμό μέχρι το 1940. Το 1946 πραγματοποιήθηκαν εργασίες εκσυγχρονισμού. Αντικαταστάθηκαν οι 4 μυλόλιθοι (από τους αρχικούς πέντε) με 4 κυλίνδρους.   Το κτίριο του κυλινδρόμυλου αποτελεί αξιόλογο κτίσμα της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα.   Ενδιαφέρουσα ήταν η αρχική οργάνωση του αύλειου χώρου του κτίσματος, το οποίο περιέβαλλε πέτρινος περίβολος με χαρακτηριστική είσοδο –πυλώνα που δεν διασώθηκε.   Πάνω από τον πυλώνα ήταν τα γραφεία της εταιρείας και ο χώρος του φύλακα.   Σε κεντρική θέση του αύλειου χώρου διατηρείται μόνο το πηγάδι»   Ανάλογο δημοσίευμα στα «Δραμινά Χρονικά» γράφει: «Το 1926 στο «Δελτίο Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Καβάλας» βρίσκεται καταχωρημένη διαφήμιση: «Αλευροποιία Αντωνίου – Ζιώγα και  Σία 10 000 κιλά το 24ωρο. Ατμοκίνητος μηχανή 70 ίππων Δράμα.   Πρόκειται για εποχή κατά την οποία η μονάδα βάρους με την οποία γίνονται καθημερινές συναλλαγές είναι η οκά. Το κιλό θα επισημοποιηθεί στην ελληνική αγορά την δεκαετία του πενήντα. Η αναφορά εδώ (στην διαφήμιση)  σε κιλά οφείλεται στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές της μηχανής του μύλου.   Στ΄αριστερά του δρόμου , στα δυτικά του γηπέδου της Νέας Αμισού (σημερινού γηπέδου), μέσα στα δένδρα δεσπόζει το χαρκτηριστικό κτήριο του μύλου Ζιώγα-Παπαϊωάννου. Οι εγκαταστάσεις του  ανανεώθηκαν στην δεκαετία του 1930 και λειτούργησαν μέχρι το 1960 περίπου.   Ο μύλος αυτός  είχε διαχωρισμένο εσωτερικά ισόγειο και πρώτο όροφο. Οι μύλοι «της φαρίνας» όπως τους έλεγαν, για να ξεχωρίζουν από τους κοινούς πετρόμυλους, στην εποχή τους διέθεταν εγκαταστάσεις που αποτελούσαν μορφή εξελιγμένης τεχνολογίας άλεσης.   Τέτοιος ήταν και ο μύλος αυτός.    Εκτός από την δύναμη του νερού, στην δεκαετία του 1930 χρησιμοποιούσε και πετρελαιοκίνητη μηχανή, απαραίτητος όρος για την παρουσία της οποίας ήταν η προσθήκη δευτέρου ορόφου στον παλιό χώρο η ο διπλασιασμός του κτιρίου οριζόντια στο έδαφος.    Από το τέλος της τρίτης δεκαετίας για να μπορεί ο μύλος να μπει στον ανταγωνισμό της αγοράς έπρεπε να διαθέτει εγκαταστάσεις και χώρους που θα του επέτρεπαν να παίρνει για άλεση μεγάλες ποσότητες κρατικού και αργότερα συνεταιριστικού σίτου με μειοδοτικούς διαγωνισμούς, να τις αποθηκεύει και να τις επιστρέφει στο κράτος σε ελεγμένη ποσότητα και ποιότητα .    Αυτός ήταν και ένας από τους σοβαρούς λόγους που υποχρέωσαν τους ασχολούμενους με το είδος να συνεταιρίζονται. Διέθετε μίκτες 2,5 – 5 τόνων μέσα στους οποίους κατέληγαν διαδοχικά , από τους τοποθετημένους στη σειρά διπλούς μεταλλικούς κυλίνδρους, τα άλευρα διαφορετικής λεπτότητας για ομογενοποίηση.   Οι άνθρωποι που  τον θυμούνται ακόμη τον μύλο λένε πως ήταν γνωστός, ως κυλινδρόμυλος Ζιώγα- Παπαϊωάννου. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για εταιρεία με περισσότερους από δύο μετόχους και συνεταίρους, όπως γινόταν με τους περισσότερους.  Το επώνυμο Αντωνίου και μάλιστα με τη μορφή «Αδελφοί Αντωνίου», εμφανίστηκε το 1931 ανάμεσα σε αναφορές για τα Ξυλουργεία της πόλης (Ημερολόγιο Θ Αθανασιάδη 1931, σελ 70). Μετά από δύο χρόνια στο ίδιο ημερολόγιο, σε δημοσίευμα σχετικό με το εισαγωγικό εμπόριο της Δράμας, διαβάζουμε «Α. και Ν. Ζιώγα –Υδραυλικά» και «Σίτος Αντωνίου και Ζιώγα» στο θέμα εισαγωγές.»[2]    Στην εφημερίδα «Πρωϊνός Τύπος» Δράμας, 13/6/1954, υπάρχει δημοσίευμα με τίτλο «Έγκρισης Αδειών αλευρομύλων»  με το οποίο μας πληροφορεί ότι «Η Γ.Δ.Μ  δι εγγράφου της προς την Νομαρχίαν γνωρίζει ότι εγκρίνει την <…> ως και την μεταφοράν συγκροτήματος αλευρομύλου των Αφων Ζιώγα από Δράμας εις την Κοινότητα Καλαμπακίου».    Το 1924, στα πλαίσια ηλεκτροφωτισμού του Δήμου Δράμας, οι   ιδιοκτήτες του υδρόμυλου « γνωστοί εργοστασιάρχαι της πόλεως μας κ.κ. Ιωάννης Αντωνίου και Ιωάννης Ζιώγας, οι οποίοι έχουν υπό την κυριότητα των το υδροκίνητον εργοστάσιον Αλευρομύλου όστις κείται περί τα τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικώς της πόλως μας εις θέσιν Τσάϊ Τσιφλίκ»  υποβάλουν πρόταση στον Δήμο Δράμας «…παραγωγής ηλεκτρικής δυνάμεως ίνα χρησιμεύση δια τον ηλεκτροφωτισμόν της πόλεως Δράμας.»   «Το εργοστάσιον τούτο δυνάμεως  50 ίππων τυγχάνει ως αναφέραμεν και ανωτέρω υδροκίνητον λειτουργούν δια των υδάτων της πόλεως τα οποία εκπηγάζουν εκ της Αγίας Βαρβάρας και τας παρακείμενας ταύτης πηγάς, διοχετεύονται προς το εργοστάσιον δι ανοικτού χάνδακος μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου.   Κατά την σχετικής έκθεσιν των κ.κ. Αντωνίου και Ζιώγα η εν τω εργοστασίω των υπάρχουσα πτώσις είνε 4-5 μέτρων περίπου και είνε δυνατόν δια της κατασκευής καταλλήλου τεχνικού έργου να επιτευχθή πτώσις άνω των δέκα μέτρων και άρα κατά τας εποχάς των ελαχίστων υδάτων να επιτευχθή δύναμις ανά δευτερόλεπτον 350 ίππων περίπου.    Εάν δε κατά σχετικήν μελέτην τούτων ανάλογος υδαταποθήκη απλουστάτη ως λέγουν εν τη κατασκευή η δύναμις αύτη των 350 ίππων ευκόλως δύναται να διπλασιασθή κατά τας ώρας του μεγίστου φορτίου,…»    Σε αντιστάθμισμα της παραχώρησης των υδάτων «..ζητούν εις αντάλλαγμα την χορήγησιν αυτής, αντί άλλης αποζημιώσεως, δύναμιν 70 ίππων δια την κίνησιν και τον ηλεκτροφωτισμόν του εργοστασίου.<…>» [3]   Ο υδρόμυλος Αντωνίου-Ζιώγα έχοντας καλή φήμη και σε συνδυασμό με την ομορφιά της περιοχής αποτελούσε πόλο έλξεως για εκπαιδευτικές εκδρομές και χώρος αναψυχής κατά τις γιορτές της υπαίθρου.   «Χθες εξέδραμαν οι μαθηταί του Διδασκαλείου μετά των Καθηγητών των κ.κ. Π. Θωμά Διευθύνοντος, Γ. Γκόνου, Κ. Σίττα και Α. Λαλάκου εις Νέας Αμισόν (Τσάϊ Τσιφλίκ).    Εκεί ωμίλησεν εις τους διδασκαλιστάς ο σεμνός και μελετηρός Καθηγητής των Μαθηματικών κ. Ι. Γκόνος περί της μηχανής του Υδρομύλου Αντωνίου – Ζιώγα.     Κατά την επάνοδον παρήλασε το Διδασκαλείον  δια των κεντρικών οδών άδον πατριωτικά θούρια υπό την οδηγίαν του διακεκριμένου καθηγητού της Μουσικής κ. Λαλάκου.»[4]    Οι ανέσεις που προσφέρει ο χώρος του εργοστασίου, πιθανώς το πόσιμο νερό, κάνει το προαύλιο ελκυστικό στις παρέες που εκδράμουν για την γιορτή της πρωτομαγιάς. Έτσι η διεύθυνση του εργοστασίου υποχρεώνεται να ανακοινώσει  «Παρακαλούνται οι κατά την πρώτην Μαΐου εκδρομείς όπως έχουσι υπ ‘ όψιν ότι απαγορεύεται η εντός του ιδιόκτητου μύλου μας Τσάϊ Τσιφλίκ παραμονήν των προς διασκέδασιν κατά την ημέραν εκείνην λόγω μεγάλης ζημίας ην υφιστάμεθα. Ι Αντωνίου, Αφοι Ζιώγα».[5] Ό Μύλος του Ζιώγα-Χατζηαντωνίου ήταν ο μεγαλύτερος,  σε δυναμικότητα, του νομού Δράμας. Κάποιες εποχές τροφοδοτούσε και τις ένοπλες δυνάμεις.     Από το 1946 ως το 1955 λειτουργούσε σε αυτόν εργοστάσιο μακαρονοποιίας με την επωνυμία «Μέλισσα».  Έκλεισε το 1955. Πολλές από τις ετικέτες που τύλιγαν τα συσκευασμένα μακαρόνια βρέθηκαν και αργότερα. Από αφήγηση Παναγιώτη Χατζηγιαννίδη «Το 1938 έγινε το μακαρονοποιείο.  Με υπεύθυνο τον Λέανδρο Κορδώνη, από την Χαλκιδική.  Ήταν δραστήρια άτομα και μαζί του κάναμε θέατρα και άλλα». Κατά την διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής ο προαύλιος  χώρος του αλευροποιϊου χρησιμοποιήθηκε από τους καταχτητές ως προσωρινή φυλακή σχεδόν όλων των αρρένων κατοίκων της Νέας Αμισού.

Βιβλιογραφία-Πηγές: Θεόδωρος Ρωμανίδης, «Νέα Αμισός Δράμας (Τσάϊ τσιφλί)-το χωριό του παππού μου», Ξάνθη, 2017.

Όνομα καταγραφέα*:  Θεόδωρος Ρωμανίδης

Ημερομηνία καταγραφής**:  2017

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Φωτογραφικό αρχείο κου Θεόδωρου Ρωμανίδη, 2017 

Φωτογραφικό αρχείο κου Θεόδωρου Ρωμανίδη, 2017 

Φωτογραφικό αρχείο κου Θεόδωρου Ρωμανίδη, 2017