Εργοστάσιο "Velica"

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα:     Εργοστάσιο "Velica"

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Χημική βιομηχανία (εκχύλιση αρωμάτων)

Εξοπλισμός:   ?

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή : ΒΕΛΙΚΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Πληροφορίες:   Πολλοί θυμούνται τα “γιασεμιά” στη Βελίκα, μια δραστηριότητα που σταμάτησε πριν από δεκαετίες. Ισως κανένας δεν γνωρίζει όμως την ιστορία αυτής τη δραστηριότητας, εκτός από εκείνους που συμμετείχαν. Ολως τυχαίως ένας φίλος γνωρίζοντας τις σπουδές μου, έστειλε την ηλεκτρονική έκδοση του βιβλίου “Ενας γεροχημικός θυμάται...”. Το έχει γράψει ο ιδρυτής της “Βιορύλ” Αλέξανδρος Σταυρόπουλος, της εταιρείας που ανέλαβε το εγχείρημα στα “γιασεμιά”. Εχει ενδιαφέρον (όχι μόνον ιστορικό) και αντιγράφω το σχετικό απόσπασμα:  “Το 1966 σ' ένα ταξίδι μου στη Γαλλία, ο πρόεδρος της Lautier Fils, μιας παλιάς γαλλικής αρωματοποιίας (1795), ο Eugene Morel, μου έκανε μια πρόταση να παράγουμε στην Ελλάδα εκχύλισμα φυσικού γιασεμιού*, μια πανάκριβη πρώτη ύλη της υψηλής αρωματοποιίας, γιατί η παραγωγή του στην Grasse, που βρισκόταν κοντά στην Cote d' Azur γινόταν ασύμφορη λόγω της αναπτύξεως του τουρισμού. Η νέα Βιορύλ είχε ήδη ξεκινήσει μια φυτεία λεβάντας, sauge sclaree και φραγκοστάφυλου (framboise) στην Ασέα της Αρκαδίας (είχε ήδη κατασκευαστεί μια κινητή μονάδα απόσταξης και εκχύλισης αρωματικών φυτών). Η γαλλική πρόταση για την εκμετάλλευση του γιασεμιού φάνηκε ενδιαφέρουσα σε μια εποχή που η οικονομία της χώρας μόλις είχε αρχίσει να συνέρχεται από τη δεκαετία της κατοχής και του εμφυλίου. Προκρίθηκε η περιοχή της Μεσσηνίας λόγω κλίματος, νερού και πυκνότητας πληθυσμού. Γρήγορα αγοράστηκε στην παραλία της Βελίκας ένα κομμάτι γης ανάμεσα σε δύο ποτάμια και την άνοιξη ήρθε ένας Γάλλος ειδικός και ξεκίνησε το πρώτο φύτεμα. Οπως αποδείχθηκε, η στρατηγική της φύτευσης που προτάθηκε από τους Γάλλους ήταν λαθεμένη και πολυδάπανη για τις ήπιες κλιματικές συνθήκες της Μεσσηνίας. Δηλαδή: φύτεμα άγριου γιασεμιού και μπόλιασμα σε ήμερο – ήταν η μέθοδος που ακολουθούσαν στην Grasse, όπου πολλές φορές το κρύο έκαιγε τα φυτά, ενώ το άγριο άντεχε. Οι πρώτες εκχυλίσεις γιασεμιού έγιναν σ' ένα πρότυπο μοντέλο που κατασκεύσα στην Κηφισσιά – υπάρχει ακόμη σήμερα – και φιλοξενήθηκε σ' ένα πυρηνελαιουργείο της Καλαμάτας. Η ποιότητα και η ποσότητα του προϊόντος κρίθηκε ικανοποιητική, αποφασίστηκε η συνέχιση των εργασιών με τη συμμετοχή της ιταλικής εταιρείας Capua – μιας πολύ παλιάς φίρμας που και σήμερα θεωρείται από τις πρώτες στη διακίνηση του Bergamotte. Τις φυτείες ανέλαβε τότε ένας πανέξυπνος παμπόνηρος Ιταλός φυτωριούχος, ο Venuti. Θα τον θυμάμαι πάντα για την αγάπη του στα φυτά, την αποτελεσματικότητά του, αλλά και την ξεροκεφαλιά του. Με κανένα τρόπο δεν ήθελε να πιστέψει ότι η γη είναι στρογγυλή και ότι γυρνάει. Θυμάμαι ακόμη τ' ατέλειωτα βράδια στο “Ξενία” της Καλαμάτας, ύστερα από τις κοπιαστικές ώρες στις φυτείες, έχοντας εξαντλήσει όλα τα θέματα, που μιλάγαμε για τ' άστρα. Τότε έπαιρνε ένα πορτοκάλι και το γύρναγε λέγοντάς μου: “Sunuir Aleco la terra torna, ma come;”. Αν γύρναγε και ήταν σφαίρα οι άνθρωποι κάτω δεν θα μπορούσαν να σταθούν. Ποτέ δεν πείστηκε, ούτε καν από τι διαστημικές εμπειρίες, που την εποχή εκείνη είχαν αρχίσει, ότι η Γη είναι στρογγυλή και περιστρέφεται. Στην εταιρεία Βελίκα (από το όνομα της περιοχής της Μεσσηνίας που εγκαταστάθηκε η εταιρία) μετείχαν η Βιορύλ, η γαλλική και η ιταλική εταιρία. Αγοράστηκαν και άλλα κτήματα για την επέκταση της καλλιέργειας και χτίστηκε και το εργοστάσιο στην εθνική οδό Μεσσήνης-Πύλου. Πολλές οι δυσκολίες, πολλοί οι κόποι για να στηθεί μια βιομηχανική μονάδα σε μια αγροτική περιοχή, χωρίς υποδομή και ειδικευμένο προσωπικό. Θα θυμάμαι πάντα τη διαδρομή Αθήνα-Βελίκα, που το πηγαινέλα της κράταγε μέσω Κωλοσούρτη έξι με οκτώ ώρες, κι έπρεπε τότε να την κάνω αυθημερόν τρεις φορές την εβδομάδα επιστρέφοντας τη νύχτα. Τελικά η μονάδα λειτούργησε άψογα. Τα εκχυλίσματα γιασεμιών από τη Μεσσηνία. Λεβάντας από την Ασέα, γερανιού – που είχε φυτευτεί στις όχθες του Παμίσου ήταν εξαιρετικής ποιότητας. Φυτείες και εργοστάσιο δούλευαν άψογα, αλλά χρόνο με το χρόνο το πρόβλημα της συλλογής του φυτικού υλικού γινόταν όλο και πιο προβληματικό. Ηταν η εποχή της μεγάλης μετανάστευσης. Ο κόσμος έφευγε από την ύπαιθρο και μετανάστευε είτε στο εξωτερικό, είτε τα αστικά κέντρα. Κάθε χρόνο το πρόβλημα γινόταν οξύτερο. Ετσι αποφασίστηκε τελικά η ενσωμάτωση της Βελίκας στη Βιορύλ και η αποχώρηση Γάλλων και Ιταλών. Η Βιορύλ ανέλαβε τα χρέη της Βελίκα, αλλά συγχρόνως βρέθηκε κάτοχος μιας σημαντικής κτηματικής περιουσίας, ενώ η παραγωγή του γιασεμιού εκ των πραγμάτων εγκαταλείφθηκε. Η προσπάθεια για την ανάπτυξη του κλάδου των αρωματικών φυτών δεν σταμάτησε, αλλά συνεχίστηκε με την καλλιέργεια δύο χιλιάδων στρεμμάτων λεβάντας στο Λεβίδι της Αρκαδίας, μέντας και αρμπαρόριζας στη Μεσσηνία, όμως και αυτών η συλλογή και η καλλιέργεια γινόταν όλο και πιο προβληματική. Σαν κίνητρο προτείναμε τότε στις Κοινότητες να αγοράζουμε τη δική μας λεβάντα, αρκεί να τη συλλέγουν και να την φέρνουν σε κάποιο σημείο συγκέντρωσης. Η Αρκαδία είχε ερημώσει από εργατικά χέρια (τότε δεν υπήρχαν Αλβανοί και Πακιστανοί). Τελευταία ελπίδα η συλλογή από τσιγγάνους, ήταν όμως τόσο αναξιόπιστοι, ώστε να μην είναι δυνατόν να βασιστεί κανείς. Ετσι, σιγά-σιγά και παρ' ότι είχαν επενδυθεί αρκετά χρήματα, κόποι και προσπάθειες, διαπιστώναμε ότι η Ελλάδα πλέον ήταν μια πολύ ακριβή χώρα, για ν' ανταγωνιστεί την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Ινδία και άλλες χώρες όπου πλεόναζε το εργατικό προσωπικό και οι αμοιβές ήταν το υποδεκαπλάσιο των ελληνικών”. * Στην περίπτωση του γιασεμιού η μεγαλύτερη δαπάνη είναι η συλλογή των λουλουδιών που γίνεται με το χέρι και πρέπει να πραγματοποιηθεί ξημερώματα, γιατί μετά το σήκωμα του ήλιου το άρωμα χάνεται Στη φωτογραφία το εργοστάσιο "Velica" στη Βελίκα, το κτήριο του οποίου υπάρχει και σήμερα Πηγή : Αλέξανδρος Σταυρόπουλος,  "ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΧΗΜΙΚΟΣ ΘΥΜΑΤΑΙ…", εκδ. Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα, 2011 Ο Σταυρόπουλος ήταν καθηγητής εμπορευματολογίας στην Α.Βιομηχανική Πειραιά και είχε πιστέψει σ αυτήν την επένδυση., την οποία έτρεχε για λογαριασμό της ΒΙΟΡΥΛ στη Βελίκα ο Νίκος Σκινδήλιας ,ένας απίστευτος τύπος για όσους τον γνώρισαν τότε στο Νησί. Φίλος του Νίκου Κουζή .¨Έπαιρνε μία φορά την εβδομάδα το απόσταγμα και το ανέβαζε συνήθως με το τρένο στην Αθήνα. Πάντως για την εποχή εκείνη φάνταζε πολύ ίδιαίτερη ως επένδυση. Μαρτυρία : Δημήτρης Δημητρόπουλος (https://www.facebook.com/ilias.bitsanis.96/posts/955095857980474)

Βιβλιογραφία-Πηγές: Αλέξανδρος Σταυρόπουλος,  "ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΧΗΜΙΚΟΣ ΘΥΜΑΤΑΙ…", εκδ. Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα, 2011

Όνομα καταγραφέα*:  Ηλίας Μπιτσάνης

Ημερομηνία καταγραφής**: 20-02-2018

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

 

Πηγή : Αλέξανδρος Σταυρόπουλος,  "ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΧΗΜΙΚΟΣ ΘΥΜΑΤΑΙ…", εκδ. Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα, 2011