ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΜΥΚΟΝΟΥ

Παρασκευή 9 Μαρτίου 2018

ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΜΥΚΟΝΟΥ

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΜΥΚΟΝΟΥ

Είδος: Προβιομηχανικό

Αρχική Χρήση: Ανεμόμυλοι παραγωγής αλεύρων

Εξοπλισμός: Σήμερα μόνο ο Μύλος του Μπόνη και ο Μύλος του Γερώνυμου διατηρούν τον εξοπλισμό τους σε αρκετά καλή κατάσταση

Κατάσταση: Ανά μύλο επεξήγηση στο παρακάτω κείμενο

Επανάχρηση: σε ορισμένους μύλους (βλ. κείμενο)

Περιοχή : ΧΩΡΑ ΜΥΚΟΝΟΥ, ΔΕΣΠΟΤΙΚΑ, ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ, ΑΝΩ ΜΕΡΑ ΜΥΚΟΝΟΥ

Πληροφορίες:

Η εμφάνιση των ανεμόμυλων στις Κυκλάδες κατά τον Β. Κυριαζόπουλο, ιδρυτή του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου, χρονολογείται στον 16^ο αι. Οι πρώτες γραπτές αναφορές για την ύπαρξη ανεμόμυλων στο νησί της Μυκόνου δίνονται από τον Τουρνεφόρ σε γκραβούρα του 1700 (φωτ. 1α). Κατά την απογραφή του 1828 (ΓΑΚ) λειτουργούσαν «29 ανεμόμυλοι, 15 φούρνοι και 8 ψωμοπωλεία». Νεότερη έρευνα αναφέρεται σε 48-50 ανεμόμυλους (Νομικός-Βάος, 1978-1980). Στην τοπική κοινωνία γινόταν περισσότερη χρήση κριθαριού ανακατεμένου με μικρότερη ποσότητα σταριού (σμιγάδι), και για τα ζώα το βελανίδι, ο ρόβος, κ.ά. Αν σκεφτεί κανείς ότι τέσσερεις ανεμόμυλοι ήταν αρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων του νησιού, καταλαβαίνει ότι ήταν μια σοβαρή μεταποιητική δραστηριότητα για τους Μυκονιάτες. Έρχονταν σιτηρά κυρίως από τις πεδιάδες της Ρωσίας, αλέθονταν, γίνονταν ψωμί και παξιμάδι (διπυρίτης άρτος), και εξάγονταν ως βασική τροφή των πληρωμάτων των διερχόμενων πλοίων. Χάνοντας οι ανεμόμυλοι την οικονομική σημασία τους με την εξέλιξη της τεχνολογίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναδείχθηκαν ως τα δημοφιλέστερα μνημεία και σύμβολα του νησιού της Μυκόνου. Σήμερα μόνο ο Μύλος του Μπόνη και ο Μύλος του Γερώνυμου διατηρούν τον εξοπλισμό τους σε αρκετά καλή κατάσταση· οι περισσότεροι ανεμόμυλοι είναι πια παρατημένοι στην τύχη τους, και κάποιοι ανακαινισμένοι για οικιστική χρήση.

Στη Χώρα της Μυκόνου υπήρχαν παλιότερα 3 εμφανή συγκροτήματα ανεμόμυλων
(φωτ. 1β), σήμερα μόνο δύο:

Α΄. Οι Κάτω Μύλοι, ήταν συγκρότημα 10 ανεμόμυλων, «αποκλειστικά ανήκοντες εις τον Δήμον» κάποτε, και έχουν κριθεί διατηρητέα μνημεία. Βρίσκονται στα Δυτικά της Χώρας, δίπλα στη θάλασσα, μεταξύ της γραφικής Αλευκάντρας, της συνοικίας του Νιοχωριού και της περιοχής Βίδα. Σήμερα, διατηρούνται οι επτά από τους δέκα (φωτ. 2α-2β).

Ο αριστερά με την τσιμεντένια σκεπή, είναι ο Μύλος του Θύμιου, αγορασμένος από τον Σερπαντιέ (σε οικιστική χρήση σήμερα).

Δεξιά, ο πρώτος στη σειρά, χωρίς σκεπή, είναι ο Χοντρός Μύλος και είχε αγοραστεί από την οικογένεια Πετρή (ερειπωμένος).

Ο επόμενος, ο Μύλος του Γερώνυμου, λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του ’60 και διατηρείται σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλισμού του.

Ο τρίτος είναι αγορασμένος από αλλοδαπό (σε οικιστική χρήση σήμερα).

Ο τέταρτος, είναι ο Μύλος του Αγγελόπουλου με την επιγραφή «Lay Dei 1720».

Ο πέμπτος και έκτος, οι δυο Μύλοι των Λαζάρων, ιδιοκτησία του Δήμου.

Στη δεκαετία του 1950 οι περισσότεροι από τους Κάτω Μύλους είχαν καταντήσει κουφάρια και τους ανάστησε η Ένωσις Μυκονίων, με ενέργειές της από Μυκονιάτες της Αθήνας.

Υπήρχαν ακόμη δύο ανεμόμυλοι στην περιοχή του ξενοδοχείου Philoxenia και ένας στην περιοχή Βίδα, οι οποίοι δεν σώζονται.

Β΄. Οι Απάνω Μύλοι, βρίσκονται στα Ανατολικά της Χώρας, στα ψηλώματα, και ήταν ιδιωτικοί (φωτ. 3α-3β).

Ο Μύλος του Μπόνη (τελευταίου ιδιοκτήτη και μυλωνά) λειτουργεί σήμερα και ως Αγροτομουσείο, και αποτελεί παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου από το 1962 –

Ο Μύλος του (Μ)πεντάρα (εγκαταλελειμμένος) (φωτ. 8)

Ο Μύλος του Βέντσια (δεν σώζεται).

Ο Μύλος του Κόκκινου με την τσιμεντένια στέγη (σε οικιστική χρήση σήμερα).

Γ΄. Το τρίτο συγκρότημα 7 ανεμόμυλων αναφέρεται πως υπήρχε στις περιοχές Νταβιάς και Δεσποτικά (εμφανές στη φωτ. 1β του 1790)·

σήμερα υπάρχει μόνο ένας μύλος σε οικιστική χρήση.

Υπήρχαν και μεμονωμένοι ανεμόμυλοι:

Ένας στα Σπιτάλια (πάνω από το παλιό λιμάνι, σε οικιστική χρήση σήμερα).

Ο Καστριανός μύλος σε βραχονησίδα στην περιοχή Κάστρο (δεν σώζεται).

Ο Μύλος του Αποστόλακα στην περιοχή του αεροδρόμιου (εγκαταλελειμμένος, φωτ. 4).

Στην Άνω Μερά, τη μοναδικό χωριό της νήσου Μυκόνου, λειτούργησαν 4 ανεμόμυλοι:

Στην περιοχή Μπάσουλας, ο μύλος του Σπύρου Παπουτσά, με χρονολογία ίδρυσης 1870 (εγκαταλελειμμένος, φωτ. 5α-5β).

Στην περιοχή Πύργος, ο μύλος του Θοδωρή Λυκούρη

και ο μύλος του Φρατζέσκου Παπουτσά (ερειπωμένοι, φωτ. 6α-6β).

Στην περιοχή Φαφλαώνας, ο μύλος του Αντώνη Χανιώτη «Καπίκη», (ερειπωμένος, φωτ. 7).

Μηχανοκίνητοι αλευρόμυλοι στη Μύκονο λειτούργησαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και για μικρό χρονικό διάστημα:

1. Στην περιοχή Κάτω Μύλοι, στον Μύλο του Γερώνυμου,

2. Στην περιοχή Λάκκα, του Αλέκου Αγγελετάκη,

3. Στην Άνω Μερά, του Δημήτρη Καλαμαρά.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

Οι πληροφορίες δόθηκαν προφορικά από την κ. Δήμητρα Σικινιώτου-Νάζου, Ερευνήτρια Λαογραφίας-πρώην επιμελήτρια του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου.

Γιάννης Γ. Σφακιανάκης, ΜΥΚΟΝΟΣ, 1956-7, σσ. 345-358, εκλογή από το βιβλίο του Π. Χάρη "Ο κόσμος και οι Έλληνες", Γ. Φέξη, Αθήνα 1965

Μέλπω Αξιώτη, Άπαντα, Η΄, «Το σπίτι μου», Κέδρος, Γ΄ έκδοση, Αθήνα 1986

Οδηγός Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου

Εφημ. «Νέα Μύκονος», φφ. 107, 206, 220, 297, 373-4-5

Όνομα καταγραφέα*: Δήμητρα Λοΐζου-Βουλγαράκη

Ημερομηνία καταγραφής**: 2017, 06-03-2018

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφιση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Κάτω Μύλοι Χώρας Μυκόνου, 2016 (Στέλιος Ρουσάκης)

1α. «10 μύλοι σε παράταξη», J. P. de Tournefort (συλλογή Π. Κουσαθανά)

1β. Το λιμάνι της Μυκόνου με εμφανή τα 3 συγκροτήματα ανεμόμυλων,

T. Hope, 1790 (συλλογή Μουσείου Μπενάκη)

2α. Κάτω Μύλοι Χώρας Μυκόνου, 1885 (από τα αρχεία της

ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

2β. Κάτω Μύλοι Χώρας Μυκόνου, 2017 (Δ. Λοΐζου-Βουλγαράκη)

3α. Απάνω Μύλοι Χώρας Μυκόνου, 1890 (από τα αρχεία

της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

3β. Απάνω Μύλοι Χώρας Μυκόνου, 1960 (από τα αρχεία
της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

4. Ο Μύλος του Αποστόλακα στο αεροδρόμιο Μυκόνου, 2017 (Δ. Λοΐζου-Βουλγαράκη)

4α. Ο Μύλος του Αποστόλακα στο αεροδρόμιο Μυκόνου
(Πηγή : αρχεία της ομάδας fb Παλιά Μύκονος, 1987)

5α. Ο Μύλος του Σπύρου Παπουτσά στην Άνω Μερά Μυκόνου, 1968
(από τα αρχεία της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

5β. Ο Μύλος του Σπύρου Παπουτσά στην
Άνω Μερά Μυκόνου, 2017 (Δ. Λοΐζου-Βουλγαράκη)

6α. Οι Μύλοι στην περιοχή Πύργος στην Άνω Μερά Μυκόνου, 1968
(από τα αρχεία της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

6β. Οι Μύλοι στην περιοχή Πύργος στην
Άνω Μερά Μυκόνου, 2016 (Αλέξ. Ζουγανέλης)

7. Ο Μύλος του Καπικιού στην περιοχή Φαφλαώνας
στην Άνω Μερά Μυκόνου, 2017 (Δ. Λοΐζου-Βουλγαράκη)

7α. Ο Μύλος του Καπικιού στην περιοχή Φαφλαώνας
στην Άνω Μερά Μυκόνου,

(Αντώνης Χανιώτης, από τα αρχεία της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")

8α. ο δρόμος των Αγ.Σαράντα και στο βάθος
ο μύλος του (Μ)πεντάρα, 1930, αρχείο Αλαφασσού
(από τα αρχεία της ομάδας στο fb "Παλιά Μύκονος / Old Mykonos")