Νάουσα. Βαμβακοκλωστήριο Λόγγου-Κύρτση-Τουρπάλη

Τετάρτη 21 Μαρτίου 2018

Νάουσα. Βαμβακοκλωστήριο Λόγγου-Κύρτση-Τουρπάλη

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Βαμβακοκλωστήριο Λόγγου-Κύρτση-Τουρπάλη

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Κλωστοϋφαντουργία/Νηματουργείο

Εξοπλισμός: Δεν σώζεται

Κατάσταση: Επανάχρηση

Επανάχρηση: Δημοτικές Υπηρεσίες

Περιοχή: Νάουσα

Πληροφορίες:

Η πρώτη βιομηχανία που ιδρύθηκε στη Νάουσα αλλά και στη Μακεδονία και πιθανώς και στα Βαλκάνια, ήταν το κλωστήριο του Λόγγου, Κύρτση και Τουρπάλη το 1875. Αρχικά στεγάστηκε σε κτήριο στο οποίο από το 1850 λειτουργούσε υδρόμυλος. Το 1874 – 1875 χτίστηκε το κλωστήριο και το 1895 το μεγάλο κτίσμα του υφαντουργείου. Σε διάφορες περιόδους στη δυτική πλευρά, κλιμακωτά, χτίστηκαν διάφοροι χώροι αποθηκών, γραφείων κ.λ.π.
Στα 1908 ο Γεωργ. Κύρτσης αποχωρεί από την εταιρεία και έτσι μετασχηματίζεται η επωνυμία σε «Λόγγος και Τουρπάλης» με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Το εργοστάσιο ωφέλησε πολύ τον τόπο λειτουργώντας ως βιομηχανική Ακαδημία καθώς μόρφωσε πλήθος μηχανικών, ειδικών εργατών, προσωπικό που χρησιμοποιήθηκε σε άλλα εργοστάσια που δημιουργήθηκαν στη Νάουσα και αλλού. O Στουγιαννάκης επισημαίνει πως «η Μακεδονία οφείλει χάριτας εις το εργοστάσιον τούτο και τους ιδρυτάς αυτού, διότι πρώτοι ούτοι εισηγήσαντο την σοβαράν βιομηχανίας εις την χώραν ημών και συνετέλεσαν, ίνα πολλοί και εν Ευρώπη μορφωθώσι βιομηχανικώς»

Ο Άγγλος περιηγητής J. Baker στο βιβλίο του “TURKEY IN EUROPE” γράφει τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του στο εργοστάσιο αυτό που μόλις είχε αρχίσει να λειτουργεί: «Στην πόλη της Νάουσας, που είναι χτισμένη σε μια γραφική τοποθεσία στις πλαγιές του όρους Βέρμιου, δυο τολμηροί Έλληνες έχουν ιδρύσει ένα βαμβακοκλωστήριο που λειτουργεί με τη δύναμη του νερού. Χρησιμοποιεί μηχανές ισχύος είκοσι ίππων, που παράγουν πενηνταπέντε μπάλες βαμβακερής κλωστής την ημέρα. Η καθεμιά μπάλα ζυγίζει 9 ¾ λίμπρες. Οι πιο πολλοί εργάτες είναι ελληνόπουλα, αγόρια και κορίτσια που έχουν εξοικειωθεί με τη δουλειά και αποδείχτηκαν ικανοί μαθητευόμενοι. Το εργοστάσιο απασχολεί ογδόντα εργάτες. Οι μηχανικοί είναι Έλληνες που καταρτίστηκαν στην Αθήνα. Το συνολικό κόστος της κατασκευής του κτιρίου, των μηχανών και στην πραγματικότητα ολόκληρης της εγκατάστασης ανέρχεται στις 4.000 λίρες. Οποιοσδήποτε είναι καλά πληροφορημένος για την κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία, γνωρίζει ασφαλώς τα εμπόδια που ανακύπτουν στην εγκατάσταση μιας τέτοιας επιχείρησης όπως η βιομηχανία αυτή. Πρώτα – πρώτα είναι η παραμονή για τρεις μήνες ίσως στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να αποσπάσει κανείς το απαραίτητο «φιρμάνι», αφού καταβάλει ένα πάγιο ποσό για «μπαχτσίσι», διαφορετικά είναι υποχρεωμένος να περιμένει για ακαθόριστο χρόνο. Όταν τελειώσει αυτό το βάσανο πρέπει να αρχίσει η πραγματική δουλειά: η άρση των εμποδίων εισαγωγής των μηχανημάτων από το τελωνείο με την καταβολή δυσβάσταχτου δασμού για κάτι που πρόκειται να ευεργετήσει τη χώρα, η φροντίδα για την ασφαλή μεταφορά των μηχανών σε μια απόσταση πενήντα μιλίων μέσα σ’ ένα τόπο δίχως δρόμους με αμέτρητες κακοτοπιές μέχρι το τέρμα της διαδρομής. Κατόπιν έρχεται το κοπιαστικό έργο της δημιουργίας των εγκαταστάσεων σε μια χώρα όπου για μια στρογγυλή τρύπα φτιάχνουν τεράστιο πάσσαλο. Και τελευταία, χωρίς αυτό να σημαίνει ολοκλήρωση των προσπαθειών, η αναζήτηση προσωπικού για την επάνδρωση της βιομηχανίας. Οφείλω να ομολογήσω ότι, καθώς οι κύριοι Δημήτριος Λόγγος και Γεώργιος Κύρτσης με ξεναγούσαν με τη μεγαλύτερη ευγένεια στη βιομηχανία τους που λειτουργούσε τέλεια, τους παρατηρούσα με το θαυμασμό και το σεβασμό που είναι δυνατό να αισθανθεί κανείς προς ήρωες και τους ευχήθηκα με όλη μου την καρδιά να προκόψουν, κάτι που το αξίζουν με το παραπάνω»
Το εργοστάσιο «του Λόγγου», όπως το αποκαλούν οι Ναουσαίοι, διέκοψε τη λειτουργία του το 1936 μετά από μεγάλη πυρκαγιά. Το 1986 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και απαλλοτριώθηκε υπέρ του Δήμου Νάουσας. Στο αποκατεστημένο τμήμα του στεγάζονται τα Εικαστικά Εργαστήρια του Πολιτιστικού Οργανισμού Νάουσας και από το 2004 τμήμα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Σήμερα φιλοξενεί υπηρεσίες του Δήμου Ναούσης.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

Ε. Χεκίμογλου, Ε. Ρούπα, Επιχειρηματικές οικογένειες Ναουσαίων στη Θεσσαλονίκη: Οικογένεια Τουρπάλη, Περιοδικό «Νιάουστα», τ.155, έτος 39^ο, Απρίλιος-Ιούνιος 2016, Νάουσα, σσ. 28-34

Baker James, Turkey in Europe, London, New York [etc.] Cassell, Petter & Galpin, 1877 σε ελεύθερη μετάφραση από τον Κώστα Σπορέλα στο άρθρο του «Η Νάουσα στο Β΄μισό του 19^ου αιώνα. Σελίδες απ’το βιβλίο του Άγγλου περιηγητή James Baker, Turkey in Europe» στο περιοδικό Νιάουστα, Έτος Α΄,τεύχος 4, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1978, σ. 91-93

Αλέξανδρος Οικονόμου, Η Νάουσα στη Βαλκανική Βιομηχανική Επανάσταση, Βέροια 2009, σ.309-310

Όνομα καταγραφέα*: Μαριλένα Βακαλοπούλου

Ημερομηνία καταγραφής**: 21/3/2018, 30/1/2019

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

φωτο: Μαριλένα Βακαλοπούλου_30/1/2019

Πηγή: https://anemourion.blogspot.gr/2017/09/blog-post_884.html

Πηγή: Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας
Περιοδικό «Νιάουστα», τ.155, έτος 39^ο, Απρίλιος-Ιούνιος 2016

Εργάτριες στο νηματουργείο του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης
Πηγή: Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας
Περιοδικό «Νιάουστα», τ.155, έτος 39^ο, Απρίλιος-Ιούνιος 2016

Το νηματουργείο του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης (εξωτερική όψη)
Πηγή: Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας
Περιοδικό «Νιάουστα», τ.155, έτος 39^ο, Απρίλιος-Ιούνιος 2016