Ζυθοποιία ΦΙΞ Αθηνών

Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2017

Ζυθοποιία ΦΙΞ Αθηνών

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α.

Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: Ζυθοποιία ΦΙΞ Αθηνών

Είδος: Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Οινοποιία/Ποτοποιία/Ζυθοποιία

Εξοπλισμός:

Κατάσταση: Επανάχρηση

Επανάχρηση: Μουσείο

Περιοχή: Αθήνα Κουκάκι

Πληροφορίες:

Το 1850 ο Ιωάννης Φιξ (εξελληνισμένη γραφή του γερμανικού επωνύμου Fuchs), σε ηλικία 18 ετών, μεταβαίνει στην Αθήνα από τη Βαυαρία για να επισκεφτεί τον πατέρα του, Γεώργιο Φιξ. Ο Γεώργιος Φιξ, μεταλλειολόγος, είναι εγκατεστημένος στην ελληνική πρωτεύουσα ως μέλος της ομάδας των βαυαρών επιστημόνων και ειδικευμένων τεχνιτών που είχε καλέσει ο Όθωνας για να συνδράμουν στην ανασυγκρότηση της χώρας. Ο θάνατός του οδηγεί τον γιο του Ιωάννη Φιξ στην απόφαση να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα. Αρχικά εργάζεται στον οίκο συντήρησης των ανακτόρων, ενώ μετά την εκθρόνιση του Όθωνα το 1862 εργάζεται κοντά στον ζυθοποιό Μέλχερ.

Το 1864 ο Μέλχερ πεθαίνει και ο Ιωάννης Φιξ εξαγοράζει το ζυθοποιείο του από τους κληρονόμους του ιδρύοντας τη ζυθοποιία FIX, που θα αποτελέσει την πρώτη μεγαλοζυθοποιία της εποχής. Η αυξημένη ζήτηση για μπίρα την περίοδο εκείνη δημιουργεί την ανάγκη για μεγαλύτερες εγκαταστάσεις. Λίγο αργότερα το ζυθοποιείο μεταφέρεται από το Ηράκλειο σε νέες εγκαταστάσεις στο Κολωνάκι.

Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο της περαιτέρω επέκτασης της επιχείρησης, αγοράζεται οικόπεδο και αποφασίζεται η μετεγκατάσταση της ζυθοποιίας FIX στη Λεωφόρο Συγγρού. Την εποχή εκείνη η περιοχή είναι ακόμη αδόμητη. Το νέο, μεγάλο για τα δεδομένα της εποχής, εργοστάσιο κατασκευάζεται στη δυτική όχθη του Ιλισσού και σε μικρή απόσταση από τους στύλους του Ολυμπίου Διός. Το πρώτο αυτό κτήριο θα επεκταθεί σταδιακά μέσα στα επόμενα χρόνια, ακολουθώντας την αύξηση των εργασιών της ζυθοποιίας FIX.

Η βιομηχανική ανασυγκρότηση της χώρας στα μέσα της δεκαετίας του 1950 βρίσκει την ζυθοποιία FIX σε νέα άνθιση μετά τα δύσκολα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Έτσι, αποφασίζεται η ριζική ανακατασκευή του εργοστασίου προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες της διαρκώς αυξανόμενης παραγωγής. Ο ανασχεδιασμός και η ανάπλαση του κτηρίου ανατίθενται το 1957 στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο (1926-1977), έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Μαργαρίτη Αποστολίδη (1922-2005). Στόχος του ευφυούς αρχιτέκτονα είναι να ενοποιήσει τις διαδοχικές επεκτάσεις του παλιού εργοστασίου χωρίς να διακόψει τη λειτουργία του και κύριο μέλημά του να δημιουργήσει, σύμφωνα και με τη γενικότερη φιλοσοφία του, μια ευέλικτη κατασκευή που θα μπορεί να μεταβάλλεται και να προσαρμόζεται σε μελλοντικές χρήσεις και διαφορετικές συνθήκες.

Το 1961 το βιομηχανικό κτήριο του Ζενέτου στη Λεωφόρο Συγγρού είναι έτοιμο. Η σχεδιαστική πρόταση του αρχιτέκτονα συμπυκνώνει με σαφήνεια και οξυδέρκεια τις αρχές του μοντερνισμού, όπως ο δυναμισμός της φόρμας, οι καθαρές και λιτές γραμμές, τα μεγάλα ανοίγματα και η εμφατική ανάδειξη του οριζόντιου άξονα. Η γραμμικότητα των όψεων σε συνδυασμό με την κλίμακα του έργου δημιουργούν την αίσθηση ότι το κτήριο εκτείνεται στο άπειρο, ενώ χαρακτηριστικό της εξωστρέφειας του είναι η συνεχής έκθεση της λειτουργίας του εργοστασίου μέσα από τα περιμετρικά υαλοπετάσματα στο χώρο του ισογείου, όπου βρίσκονται εγκατεστημένα τα μηχανήματα. Το πρωτοποριακό για την εποχή του αρχιτεκτόνημα επιβλήθηκε στο άναρχο και απρόσωπο αστικό τοπίο της μεταπολεμικής Αθήνας και αποτέλεσε τοπόσημο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και κοινωνιολογικής σημασίας.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το εργοστάσιο ζυθοποιίας μεταφέρεται έξω από την Αθήνα και το κτήριο εγκαταλείπεται, ενώ το 1982 η ζυθοποιία FIX κλείνει οριστικά. Στα χρόνια που ακολουθούν το κτήριο Φιξ μένει αναξιοποίητο. Οι φθορές που παρουσιάζονται στο εσωτερικό καθώς και στο εξωτερικό του κέλυφος αλλά και η ανάρτηση διαφημιστικών πινακίδων αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του, ενώ ο προβληματισμός που εκφράζεται σχετικά με τη διατήρηση και την αξιοποίησή του είναι έντονος και μακροχρόνιος.

Τον Δεκέμβριο του 1994 το κτήριο περιέρχεται με αναγκαστική απαλλοτρίωση για λόγους δημόσιας ωφέλειας στην ιδιοκτησία της Αττικό Μετρό Α.Ε. Το βορινό τμήμα του κατεδαφίζεται για τις ανάγκες των έργων του μετρό και η ιδιοκτήτρια εταιρεία κατασκευάζει τον παρακείμενο σταθμό, ο οποίος τίθεται σε λειτουργία στις αρχές του 2000.

Τον Φεβρουάριο του 2000, μετά από σχετική διαμόρφωση του ισογείου του κτηρίου, οργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γιάννης Τσαρούχης η έκθεση Γιάννης Τσαρούχης, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Την ίδια χρονιά ο χώρος αυτός παραχωρείται ως προσωρινή στέγη στο νεοσύστατο τότε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Στη συνέχεια αποφασίζεται το κτήριο να αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του ΕΜΣΤ και το 2002 υπογράφεται σύμβαση μίσθωσης του κτηρίου μεταξύ της Αττικό Μετρό Α.Ε. και του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, διάρκειας 50 ετών.

Τη μελέτη της ανάπλασης του κτηρίου αναλαμβάνουν μετά από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό τα γραφεία 3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Α.Ε., Ι. ΜΟΥΖΑΚΗΣ και ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Ε.Π.Ε., TIM RONALDS ARCHITECTS, ενώ συμμετέχει και ως συνεργάτης της 3SK η Καλλιόπη Κοντόζογλου.

Το εναπομείναν τμήμα του παλιού εργοστασίου της πρώην ζυθοποιίας FIX επισκευάζεται, διαρρυθμίζεται και ενισχύεται για να καλύψει τις ανάγκες του ΕΜΣΤ.

Πηγή : http://www.emst.gr/museum/the-fix-building

Με το έργο αυτό ο Τ. Ζενέτος τοποθετείται «ιδεολογικά» απέναντι στη βιομηχανική αρχιτεκτονική…

…Κτήριο πρωτoπoριακό σε σύλληψη για τηv επoχή τoυ, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, απορρόφησε και αφομοίωσε με λειτουργικά αξιόλογο τρόπο τo παλιό. Με τov τεράστιo όγκo τoυ και τα επιμήκη συνεχόμενα υαλoστάσια, φαντάζει vα αιωρείται ανάμεσα στα μικρότερης κλίμακας κτήρια πoυ εκείνη την εποχή τo περιβάλλoυv.
Ο Σάββας Κονταράτος το περιγράφει εξαιρετικά σε άρθρο του: «Η τεράστια τεντωμένη επιδερμίδα από λεπτή πλινθοδομή και υαλοστάσια με την οποία περιέβαλε τον παλαιό σκελετό ήταν κάτι πρωτόγνωρο στο αθηναϊκό αστικό τοπίο».

…Τo εργoστάσιo παύει vα λειτoυργεί στη μεταπoλίτευση, λόγω χρεών των ιδιόκτητών, και περιέρχεται στην κατοχή της Εθνικής Τράπεζας, oπότε και εγκαταλείπεται στηv τύχη τoυ. Αργότερα γίνονται διάφoρες πρoτάσεις για τηv επαvάχρησή τoυ.
Τριών ειδώv λoγικές διατρέχουν τις πρoτάσεις, σχετικά και με τηv αvτίληψη τoυ κτηρίoυ:
• η πρώτη αvτιλαμβάνεται τo χώρo σαv αξιoπoιήσιμα τετραγωvικά μέτρα πoυ μπoρoύσαv vα μετατραπoύv σε εμπoρικό κέvτρo (πρόταση της εταιρείας ΦIΞ και ΓΕΩΤΕ), βιoτεχvικό κέvτρo ή κέvτρo συvεδρίωv (πρόταση τoυ ΕΟΤ και της Νoμαρχίας Αττικής).
• η δεύτερη αvτιλαμβάvεται τo χώρo σαv κατεδαφίσιμα τετραγωvικά μέτρα
(περίπτωση τoυ Δήμoυ Αθηvαίωv) και πρoτείνεται η δημιoυργία 6,5 στρεμμάτωv πάρκoυ.
• η τρίτη, η περίπτωση της Αττικό Μετρό, η oπoία και τελικά επικρατεί (καιvoτoμώvτας με την πρόταση για κερματισμό του κτηρίου), αντιλαμβάνεται τo κτήριo σαv 198 μέτρα μήκoς, από τα oπoία τα 108 κατεδαφίζονται για τις αvάγκες τoυ εργoταξίoυ, με πρooπτική τα 50 από αυτά vα αvακατασκευασθoύv. Γύρω από τις παραπάνω απόψεις ξέσπασαv κατά καιρoύς αvτιπαραθέσεις και πόλεμoι συμφερόvτωv, με δικαστικές διαμάχες και αvακoιvώσεις στoν εγχώριο και διεθνή τύπo από Έλληvες και ξέvoυς αρχιτέκτovες. Το κτήριο είχε αποκτήσει ήδη έναν διεθνή χαρακτήρα ως βιομηχανικό κτήριο εποχής, παγκοσμίου εμβέλειας.

Πηγή : http://www.sadas-pea.gr/fix-takis-zenetos-metallaxis-antiparathesis-architektones/

Τα τελευταία χρόνια ήταν ντυμένο με λινάτσες και πρόσφατα αποκαλύφθηκαν οι όψεις του. Ομως με έκπληξη όλοι είδαμε ότι, ενώ οι δύο όψεις διατηρήθηκαν με σεβασμό προς τη φυσιογνωμία του κτιρίου, δεν έγινε το ίδιο και για τις άλλες δύο, ιδίως εκείνη προς την Καλλιρρόης, η οποία επενδύθηκε με κομμάτια κρεμαστού πωρόλιθου με πολύ αδρές επιφάνειες(2), στατικές και βαριές, πολύ μακριά από αυτό που πρέσβευε η αρχιτεκτονική του Ζενέτου και διέτρεχε όλο το έργο του, δηλαδή μορφές ανάλαφρες, ευέλικτες, διαρκώς μεταβαλλόμενες, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες (της παραγωγής, της κατοίκησης, της εκπαίδευσης). Η άλλη πλευρά μιμείται άτεχνα την όψη προς τη Συγγρού και παρουσιάζει το κτίριο να ολοκληρώνεται εκεί, σαν να μην αποτελεί το μισό ενός γραμμικού και δυναμικού κτιρίου. Κι όμως, τι ωραίο θα ήταν αν έμενε (μετά από απλή επισκευή) η τομή του κτιρίου ανέπαφη να θυμίζει ότι το κτίριο αυτό δεν «τέλειωνε» εκεί, ότι συνεχιζόταν. Μια ίσως τιμητική αναφορά στον μεγάλο δημιουργό του. Κρίμα!

Ξανάρχονται στον νου μου κάποιες σκέψεις που είχα διατυπώσει παλιότερα σχετικά με την επανάχρηση υπαρχόντων βιομηχανικών κελυφών: «Είναι μία νέα δημιουργία που πρόκειται να ενταχθεί μέσα σε μια παλιότερη, που υπήρξε στο παρελθόν και δικαιώθηκε από τον χρόνο. Εδώ υπάρχει κάτι ξεχωριστό. Μια κρυφή "συνομιλία", μια ιδιότυπη, φανταστική "συνεργασία" με τον αρχιτέκτονα του χτες, που βέβαια απουσιάζει ως βιολογική οντότητα, αλλά είναι παρών και μάλιστα έντονα μέσω του έργου του. Δεν μπορεί, δηλαδή, να δουλέψεις, για παράδειγμα, μέσα στου ΦΙΞ και να μη "ρωτήσεις", να μη "συμβουλευτείς" τον Ζενέτο! Θα είναι πάντα εκεί, δίπλα σου, να κοιτάει την κάθε σου γραμμή και θα σε συνοδεύει πάντοτε η αγωνία αν θα συμφωνήσει τελικά με το σχέδιό σου. Αυτή η υποθετική κριτική του, δηλαδή μ' άλλα λόγια η δική σου αυτοκριτική, είναι επιβεβλημένη και αναπότρεπτη» (3).

Αλήθεια λοιπόν πώς αντιμετωπίζουμε σήμερα στον τόπο μας τη μοντέρνα αρχιτεκτονική κληρονομιά; Τι σημαίνει διατηρώ ένα κτίριο ως μνήμη μιας αρχιτεκτονικής του παρελθόντος; Πώς, γιατί και με ποιον τρόπο επεμβαίνουμε ως σύγχρονοι αρχιτέκτονες πάνω σε ένα κτίριο ενός σπουδαίου Ελληνα αρχιτέκτονα; Είναι όλα αποδεκτά, υπάρχουν ορισμένα «πρέπει» που οφείλουμε άραγε να σεβαστούμε; Ερωτήματα ανοιχτά που περιμένουν την απάντησή τους όχι τώρα ίσως, αλλά μετά από καιρό. Απαντήσεις που θα πιστοποιούν και τη στάθμη του πολιτιστικού μας παρόντος.

Πηγή : ΦΙΞ: χάθηκε η «συνομιλία» με τον Ζενέτο: greekarchitects 12-11-2014

Βιβλιογραφία-Πηγές:

http://www.emst.gr/museum/the-fix-building

http://www.sadas-pea.gr/fix-takis-zenetos-metallaxis-antiparathesis-architektones/

http://www.kathimerini.gr/381147/article/epikairothta/ellada/to-prwtoporiako-ktirio-toy-zenetoy-prin-apo-thn-parakmh

ΦΙΞ: χάθηκε η «συνομιλία» με τον Ζενέτο: greekarchitects 12-11-2014

Μπήκαμε μέσα στο ΦΙΞ στη Συγγρού, τώρα που όλη η Αθήνα μιλά για την αποκάλυψη της όψης του [εικόνες] Πηγή: Μπήκαμε μέσα στο ΦΙΞ στη Συγγρού, τώρα που όλη η Αθήνα μιλά για την αποκάλυψη της όψης του [εικόνες] | iefimerida.gr

http://mlp-blo-g-spot.blogspot.gr/2013/06/blog-post_11.html

Η οικογένεια Φιξ και το μονοπώλιο της μπίρας: ΒΗΜΑ 04-02-2007

http://www.fix-beer.gr/history

Όνομα καταγραφέα*: Ηρακλής Φασουράκης, Ραλλού Φασουράκη

Ημερομηνία καταγραφής**: 10-12-2017

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ.

**ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ.

***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό.

Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

O Iωάννης Κανδύλης από την ταράτσα του σπιτιού του το 1914 φωτογραφίζει την θέα προς τον Νέο Κόσμο και το εργοστάσιο του Φιξ στο βάθος, απο το βιβλίο Η Ελλάδα όπως την έζησα και τη γνώρισα 1920-1940,
Πηγή : (Liza's Photographic Archive of Greece )