Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία "Ανατολή" (ΑΒΕΑ)

Βιομηχανικό Δελτίο Απογραφής - Ομάδα ΒΙ.Δ.Α. Καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς.

Όνομα: ΑΒΕΑ –Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «Ανατολή»

Είδος:     Βιομηχανία

Αρχική Χρήση: Βιομηχανία τροφίμων

Εξοπλισμός:   Σώζονται ελάχιστα

Κατάσταση:   Εγκαταλελειμμένο

Επανάχρηση:  -

Περιοχή: Χανιά

Πληροφορίες: Η ΑΒΕΑ, η πρώτη ελαιουργική βιομηχανία στην Ελλάδα και μια από τις μεγαλύτερες στη Μεσόγειο, ιδρύθηκε το 1889 από τον Γάλλο χημικό Jules Deiss (Ιούλιο Δέη) στην παραθαλάσσια περιοχή δυτικά των οχυρώσεων της πόλης των Χανίων, δίπλα στο Εβραϊκό κοιμητήριο. Αποτέλεσε ορόσημο για τον εκσυγχρονισμό της οικονομικής ζωής του τόπου και της χώρας γενικότερα, στηρίζοντας το κυριότερο αγροτικό προϊόν της περιοχής, ενώ άφησε σημαντικό αποτύπωμα στην κοινωνική ζωή και στις μνήμες των κατοίκων της πόλης. Ο Jules Deiss ήταν πρωτοπόρος Γάλλος χημικός, που είχε καταφέρει να απομυζεί το λάδι από τους πυρήνες του συνθλιμμένου ελαιόκαρπου, το οποίο επεξεργαζόταν. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει ένα όμοιο εργοστάσιο στην Τυνησία και εξήγαγε το πυρηνέλαιο στη Γαλλία, για την παραγωγή σαπουνιού τύπου Μασαλίας. Η ειρήνη και σχετική σταθερότητα που ακολούθησε τη σύμβαση της Χαλέπας σε συνδυασμό με την πλούσια ελαιοπαραγωγή του νησιού, ήταν οι παράγοντες που παρακίνησαν τον άνθρωπο αυτό να προβεί στη σημαντική αυτή για την εποχή εκείνη «επένδυση». Το 1878 ιδρύθηκε το ημιαυτόνομο καθεστώς της Κρήτης και για πρώτη φορά η Κρητικοί χριστιανοί είχαν σχεδόν ίδια δικαιώματα με τους μουσουλμάνους. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να εγκατασταθούν στα Χανιά αρκετοί Ευρωπαίοι υπήκοοι που ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο και τη βιομηχανία. Το 1894, το εργοστάσιο αγοράζεται από την εταιρία Sahel Tunisien, ενώ για την εξυπηρέτησή του θα γίνει το πρώτο ρήγμα στα τείχη, στη περιοχή της πύλης του San Salvatore το 1899. Αυτό προβλεπόταν από την άδεια οικοδόμησης που έδωσε το «Γενικόν Διοικητικόν Συμβούλιον Κρήτης» το 1889. Στην αρχική του φάση, το εργοστάσιο περιελάμβανε το ελαιουργείο, το εκχυλιστήριο, τις δεξαμενές, το ξηραντήριο, το θερμαστήριο και το σιδηρουργείο. Το 1916, τρία χρόνια μετά την Ενωση με την Ελλάδα, το εργοστάσιο αγοράζεται από πέντε Χανιώτες επιχειρηματίες (Πέτρος Μαρκαντωνάκης, Γεώργιος Κασιμάτης, Κωνσταντίνος Μανουσάκης, Ιωάννης και Κυριάκος Ναξάκης), που δημιουργούν ομόρρυθμη εμπορική εταιρία με την ονομασία Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «Ανατολή» (ΑΒΕΑ). Από το 1918, άρχισαν να κατασκευάζονται το σαπωνοποιείο, το συσκευαστήριο και το κτήριο των γραφείων, η «οικία». Το 1935 γίνονται εκτεταμένες εργασίες ανακατασκευών και το εργοστάσιο λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία μέχρι τον πόλεμο, οπότε υφίσταται σημαντικές καταστροφές από τους βομβαρδισμούς. Μεταπολεμικά οι ζημιές αποκαταστάθηκαν και το 1951 το 50% των μετοχών αγοράζεται από την Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Χανίων και Ρεθύμνου και το 45% από την Ελαιουργική και 10 συνεταιρισμούς της περιοχής Χανίων. Το 1955, το θερμαστήριο τροποποιείται για να δεχτεί νέο μηχανολογικό εξοπλισμό, ενώ δημιουργήθηκε και μονάδα παραγωγής ζωοτροφών από την ψίχα του πυρηνόξυλου. Μετά τη μεταφορά του εργοστασίου στη νέα του θέση, (πριν 13 χρόνια) η εταιρία συνεχίζει να παράγει ντόπιο σαπούνι, συσκευασμένο ελαιόλαδο και αρκετά ακόμα προϊόντα, στηρίζοντας την τοπική οικονομία. Άρθρο από τον Μανώλη Μανούσακα

Βιβλιογραφία-Πηγές: http://www.haniotika-nea.gr/ikones-apo-tin-palia-avea-444/ http://www.abea.gr/timeline/

Όνομα καταγραφέα*: Μαριλένα Βακαλοπούλου

Ημερομηνία καταγραφής**: 5/12/2017

* αυτός που εντόπισε/φωτογράφισε/αποδελτίωσε/κλπ. **ημερομηνία που έγινε η καταγραφή/φωτογράφηση/αποδελτίωση/κλπ. ***οι φωτογραφίες και οι χάρτες συμπληρώνονται εκτός δελτίου και κάτω από αυτό. Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας στην καταγραφή της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς

Το εργοστάσιο στη σημερινή του κατάσταση.
Πηγή: zarpanews/

Φωτό του 1890, από το αρχείο του Μανώλη Μανούσακα
haniotika-nea
Η φωτογραφία προέρχεται από το λεύκωμα του Pluvinel. 

Φωτό του 1890, από το αρχείο του Μανώλη Μανούσακα
haniotika-nea
Η φωτογραφία προέρχεται από το λεύκωμα του Pluvinel.
Διακρίνεται, εκτός από τη μνημειακή αρχική πρόσοψη και μια ξύλινη προβλήτα που δε διατηρείται.